لغت‌نامه دهخدا | کلماتی که با 'ق' شروع می شوند

(ملا...) جوانی فقیرو نامراد است و نظمی نیز میگوید از اوست این مطلع:
یاد روزی که ز خیل و حشمت میبودم
متصل سایه صفت در قدمت میبودم .

(ترجمه مجالس النفائس چ 1324 ص 165).

رجوع به قاسم حمودی و قاسم کنون شود.

ابن اصبغبن محمدبن یوسف بن ناسج بن عطاء، بنده ولیدبن عبدالملک بن مروان است . وی از بیانه از توابع قرطبه در اندلس است ، در قرطبه ازبقی بن مخلد و محمدبن وضاح روایت شنیده و آنگاه به مکه و عراق و مصر کوچ کرده و از ابن ابی الدنیا و کبارروایت اخذ کرده و در فقه و حدیث و نحو و شعر دستی داشته و بر کتاب ابوداود تصنیف دارد. وی به سال 144 ه' . ق. در 93 سالگی وفات یافت . (تاج العروس «ب ی ن »).

ابن حنظلةالجهنی یکی از سرداران لشکر علی (ع ) در جنگ صفین است . (حبیب السیر چ خیام ج 1 ص 545).

رجوع به قاسم بن موسی شود.

دهی است از دهستان حومه بخش گاوبندی شهرستان لار.در 2هزارگزی جنوب خاور گاوبندی و کنار شوسه سابق بوشهر به لنگه و در جلگه واقع است . هوای آن گرم مالاریائی است . 275 تن سکنه دارد. آب آن از چاه و باران و محصول آن غلات و خرما و تنباکو و صیفی و شغل اهالی زراعت است . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 7).

وی از شعرای ایران و از مردم مشهد است . در دوره اکبر شاه هندی به هندوستان مسافرت کرد و در 995 ه' . ق. درگذشت . دیوانی داشته است ولی از اشعار او به دست نیامد. (قاموس الاعلام ترکی ).

رجوع به قاسم کستی شود.

از عارفان است .بشرحافی به زیارت وی میرفت روزی بیمار شد. بشرحافی به عیادت او آمد، دید که خشتی زیر سر نهاده و یک پاره بوریای کهنه در زیر پهلو انداخته . چون بیرون آمد همسایگان وی گفتند سی سال است که همسایه ماست و هرگز از ما حاجتی نخواسته است . (نفحات الانس چ 1336 ص 49).

ابن ابراهیم بن اسماعیل حسنی علوی ، مکنی به ابومحمد و مشهور به رسی (169 - 246 ه' . ق.) از پیشوایان زیدیه و مردی دانشمند و فقیه و شاعر بود. وی برادر ابن طباطبا (محمدبن ابراهیم ) است . در کوهستان قدس پیرامون مدینه سکونت داشت . و پس از مرگ برادر به سال 199 ه' . ق. دعوت خود را آشکار کرد و در «الرس » وفات یافت . او را بیست ویک رساله است و از آنها است : 1- امامت . 2- رد بر ابن مقفع. 3- سیاست النفس . 4- العدل و التوحید. 5- الناسخ والمنسوخ . مرزبانی وی را در شمار شعرا یاد کرده و به پیشوائی و کتابهای او اشاره نکرده ، و شعری نیکو از او آورده است . من جمله ابیاتی است که به این شعر ختم میشود:
اذا اکدی جنی وطن
فلی فی الارض منعرج .
و گوید یکی از فرزندان او حسین بن حسن بن قاسم زیدی صاحب یمن است . رجوع به تاریخ الیمن ص 18 والبعثة المصریه ص 23 و مرزبانی ص 335 و زرکلی چ 2 ج 6 ص 5 شود. وی ملقب به ترجمان الدین وجد ائمه رسی یمن است . به سال 246ه' . ق. / 860 م . وفات یافت . یکی از نبیرگان قاسم رسی از مدعیان امامت در عصر مامون خلیفه به اسم یحیی الهادی در سعدا از بلاد یمن شعبه ای از فرقه زیدیه تاسیس کرد که ائمه آن هنوز نیز در آن سرزمین به امامت فرقه خود باقی هستند. (ترجمه طبقات سلاطین لین پول چ 1313 تهران ص 92).

یکی از بزرگان و مقربان سلطان حسین میرزا است . وی سر میرزا مظفرالدین ابابکر را که راه طغیان و خلاف می پیمود و به سال 884 ه' . ق. کشته شد به موجب فرمان به هرات برد و علی شیر حاکم هرات و سایر بزرگان از این خبر خوشحال شدند. (حبیب السیر چ خیام ج 4 ص 120).

ابن محمدبن یوسف بن محمدبن ابی یداس برزالی اشبیلی دمشقی ، مشهور به علم الدین برزالی و مکنی به ابومحمد (665 - 739 ه' . ق. / 1276 - 1339م ). محدث و مورخ است در شهر اشبیلیه در دمشق متولد شد و از مصر و حجاز دیدن کرد و کتابی در تاریخ تالیف نمود. این کتاب خطی است و پیوند تاریخ ابی شامه است که آن را به سال 738 ه'. ق. میرساند و نام کسانی را که حدیث از آنان شنیده و کسانی را که به وی اجازه سفر داده اند به ترتیب آورده است و اینان در حدود سه هزار تن میشوند و شرح احوال ایشان را در دو کتاب به نام «مطول » و«مختصر» گردآورده است . و نیز او راست : «الوفیات » خطی ، «الشروط»خطی ، «ثلاثیات من مسند احمد» خطی ، «مختصر الماءة السابعة» خطی ، «العوالی المسندة» خطی ، «مجامیع» و تعالیق و حواشی فراوان دیگر. وی مردی دانشمند و خوش اخلاق وخوش محضر بود و تولیت مشیخه نوری و مشیخه دارالحدیث دمشق با وی بود. کتابهای خود و قسمتی از املاک خوب خود را برای امور خیر وقف کرد و در حال احرام در خلیص بین مکه و مدینه وفات یافت . وی منسوب است به برزاله از طوائف بربر. رجوع به فوات الوفیات ج 2 ص 13 و البدر الطالع ج 2 ص 51 و تذکرة الحفاظ ج 4 ص 283 و ذیل طبقات الحفاظ 18 و غربال الزمان خطی و ابن الوردی ج 2ص 237 و آداب اللغه ج 3 ص 172 والبدایه والنهایه 14:185 والنعیمی ج 1 ص 112 و درر الکامنه ج 3 ص 237 و زرکلی چ 2 ج 6 ص 17 و قاموس الاعلام ترکی و نیز برزالی شود.

(میرزا ابوالقاسم ) زاد و بومش شهر بیضاست ذهنش رسا و طبعش بیضا و کلامش مقبول دلهاست . او راست :
بالا زند زشوق تماشای عارضت
دامان خیمه سیه شام نور شمع.

#

ابن صالح بن اسماعیل حلاق (1221 - 1284 ه' . ق. / 1806 - 1867 م .) دانشمندی است دمشقی و جد شیخ جمال الدین قاسمی است . تالیفاتی دارد و از اوست : 1- مسائل الرضاع . 2- اعانة الناسک علی اداء المناسک . و فرزندش محمدسعیدبن قاسم کتابی به نام «الثغرالباسم » در شرح حال وی نگاشته است . رجوع به مقدمه شرح الام خطی و منتخبات التواریخ دمشق 674 و الاعلام زرکلی چ 2 ج 6 ص 11 شود.

رجوع به قاسمعلی زرکش شود.

داروغه شهر اخسی در عهد سلطان ظهیرالدین محمد بابر و میرزا جهانگیر بود. (حبیب السیر ج 4 ص 261، 264).

رجوع به قاسم بن اسد و قاسم بن ابی ایوب بن بهرام شود.

از امرای بایندری ودائی رستم بیک بن مقصود بیک است . رستم بیک پس از شکست بایسنقر و نشستن بر تخت سلطنت قاسم بیک را والی دیاربکر ساخت . (حبیب السیر چ خیام ج 4 ص 438 و ص 469).

ابن حمودبن میمون ادریسی حسنی ملقب به مامون (351 - 431) دومین شاه از شاهان دولت حمودی قرطبه است . سلیمان بن حکم اموی حکومت جزیره سبز (خضراء) را به وی داد. برادر وی علی بن حمود بر سلیمان شورید و اندلس را تصرف کرد و به خلافت بر او بیعت کردند. و به سال 408 ه' . ق. علی وفات کردقاسم به جای برادر به خلافت رسید و قرطبه را مرکز خود قرار داد. وی مردی خوش اخلاق و پاک سرشت بود. مردم درزمان او در رفاه و آسایش و امان زیستند. فرزند برادرش یحیی بن علی در مالقه به سال 412 ه' . ق. بیعت خودرا شکست و به دنبال این شورش قاسم از قرطبه بدون جنگ بیرون رفت و در اشبیلیه سکونت گزید و مردم را گرد خود جمع کرد و از بعض طوایف بربری دلجوئی نمود و با کمک آنان به سوی قرطبه هجوم آورد و به سال 413 بدان شهر وارد گردید ولی کارش سامان نیافت و به سوی شریس رفت . یحیی او را گرفت و در مالقه زندانی کرد. وی در زندان به سال 431 ه' . ق. وفات یافت . رجوع به سیر النبلاء خطی طبقه 22 و ابن اثیر ج 9 ص 94 و جذوة المقتبس ص 22 و الذخیره ج 2 از قسم اول ص 12 و الاعلام زرکلی چ 2 ج 6 ص 9 و ترجمه طبقات سلاطین اسلام ص 16 شود. ابن حمود چهارمین از امیران حمودی اموی اندلس است . وی از سال 413 تا 416 ه' . ق. (1022 - 1025م ) خلیفه بود. (ترجمه طبقات سلاطین اسلام ).

رجوع به قاسم بن صفوان شود.