لغت‌نامه دهخدا | کلماتی که با 'ق' شروع می شوند

کوزه آب یا کاسه یا شیشه خرد و طشت . (منتهی الارب ). ظرفی است برای شراب . (جوالیقی ص 274). طاس . (ناظم الاطباء). پیاله . (مهذب الاسماء). قاقوزه و قاقُزًّه به همین معنی است . (منتهی الارب ). رجوع به قازوز شود.

دهی است جزء دهستان افشاریه ساوجبلاغ بخش کرج شهرستان تهران . و در 26هزارگزی جنوب کرج و 7هزارگزی جنوب راه شوسه کرج به قزوین واقع است . این ده در جلگه قرار گرفته و هوائی معتدل دارد و دارای 467 تن سکنه میباشد. آب آن از قنات و رودکردان و محصولات آن غلات ، بن شن ، صیفی ، چغندرقند، لبنیات ، انگور و قلمستان و شغل اهالی زراعت و گله داری است . امام زاده قدیمی و راه مالرو دارد و از طریق پل کردان ماشین می رود. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 1).

شیشه . (ترجمان عادل بن علی ). قرابه . پیاله . (دهار).

آنچه در آن می و مانند آن باشد عموماً. (منتهی الارب ). ظرفی که در آن می و سرکه و آبلیمو و آب غوره و مانند آن کنند عموماً.

یا ظرفی از شیشه خصوصاً. (منتهی الارب ). ج ، قواریر. (منتهی الارب ). قوله تعالی : قواریر من فضة (قرآن 76/16); ای من زجاج فی بیاض الفضه و صفا الزجاج . (منتهی الارب ). ج ، قارورات . (دهار).

شیشه کوچک مدور که به صورت مثانه سازند و در آن بول پر کنند. (آنندراج ):
آن زجاجی کو ندارد نور جان
بول قاروره است قندیلش مخوان .

مولوی (مثنوی ).

عبدالصمدبن ابراهیم بن خلیل ، مکنی به ابواحمد و ملقب به جمال الدین قاری الحدیث . محدث ، حافظ جلیل القدر کثیرالروایه از محدثین عامه و از مشایخ روایت چهل گانه شهید اول است .شهید تمامی اخبار و روایات و مصنفات عامه را به واسطه ایشان روایت میکند. از اوست : 1- الاکسیر فی التفسیر و این مختصر رموز الکنوز است . 2- عیون العین فی الاربعین . 3- کمال الامال فی بیان حال المآل . 4- زین القصص فی تفسیر احسن القصص . 5- شصت قصیده در مدح پیغمبر. وی علوم خود را از مشایخی از جمله ابوحیان محمدبن یوسف اندلسی فراگرفته است . رجوع به روضات الجنات ص 440 و ریحانة الادب و عبدالصمدبن ابراهیم بن خلیل شود.

دهی است از بخش مراوه تپه شهرستان گنبدقابوس . در 3هزارگزی خاور مراوه تپه و کنار رودخانه اترک قرار گرفته و موقعیت جغرافیائی آن کوهستانی است و هوای معتدل دارد. سکنه آن 810 نفرند. آب آن از رودخانه اترک و محصولات آن میوه و غلات و لبنیات و حبوبات و تریاک و شغل اهالی زراعت و گله داری و صنایع دستی زنان بافتن پارچه های ابریشمی است . راه مالرو دارد. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 3).

ده کوچکی است جزء دهستان بزچلو بخش وفس شهرستان اراک . آب آن از چشمه و محصول آن غلات و شغل اهالی زراعت است . راه مالرو دارد و 15 تن سکنه آن است . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 2).

دهی است جزء دهستان بهنام بخش ورامین شهرستان تهران . در 4هزارگزی شمال باختر ورامین متصل به راه احمدآباد و یکهزارگزی راه شوسه و در جلگه واقع است . هوائی معتدل دارد، سکنه آن 241 تن میباشند. آب آن از قنات و محصولات آن غلات ، صیفی ، چغندرقند و میوه جات است . شغل اهالی زراعت است . راه ماشین رو فرعی دارد. (از فرهنگ جغرافیای ایران ج 1).

نفاطه . (حبیش تفلیسی ). کسی که در جنگ مامور انداختن قاروره است .

ابومحمد جعفربن احمدبن حسین بن احمدبن جعفر سراج معروف به قاری بغدادی . از قراء است . ابن عساکر گوید: وی از بزرگان علماء در حدیث و قرائت و نحو و لغت و عروض بود در بغداد به دنیا آمد و به مکه و شام و مصر سفر کرد و به صور چندین مرتبه رفت وآمد نمود و سرانجام به بغداد برگشت و از ابوعلی علی بن شاذان و ابوالقاسم تنوخی و جماعتی روایت شنید. ازوی سلفی روایت کند و گوید که وی استادهای فراوان دیده است . خطیب بغدادی فوائد او را در پنج جزء بیرون داده است . تالیفاتی دارد، او راست : 1- نظم التنبیه فی الفقه . 2- نظم المناسک . 3- مصارع العشاق. 4- زهد السودان . وی به سال 500 یا 501 یا 502 ه' . ق. وفات یافت و در باب ابرز دفن شد. مصارع العشاق کتابی است مشتمل بر داستانهای لطیف و قصه های ظریف و دارای بیست وچهار جزء است . مولف در جزء اول آن چنین نوشته است :
هذا کتاب مصارع العشاق
صرعتهم ایدی نوی و فراق
تصنیف من لدغ الفراق فواده
و تطلب الراقی فعز الراقی .
این کتاب به سال 2/1301 در مطبعه الجوائب و به سال 1325 ه' . ق. / 1908 م . در مطبعه سعادت و به سال 1324ه' . ق. / 1907 م . در مطبعه التقدم به چاپ رسیده است . (معجم المطبوعات ج 1 ستون 1016 و 1017 و ج 2 ستون 1480) (ابن خلکان ج 1 ص 121) (ریحانة الادب ج 3 ص 257 و روضات ص 161). و رجوع به جعفر و ابومحمد جعفربن احمد و ابن السراج ابومحمد جعفر شود.

دهی است از دهستان احمدآباد بخش تکاب شهرستان مراغه . در 18500گزی شمال تکاب و 6500گزی خاور راه ارابه رو احمدآباد به تکاب واقع است . و موقعیت جغرافیائی آن کوهستانی و هوای آن معتدل و سالم میباشد. 102 تن سکنه دارد. آب آن از چشمه سارها و محصولات آن غلات و بادام و حبوبات و کرچک و شغل اهالی زراعت و گله داری و صنایع دستی آنان گلیم بافی است . راه مالرو دارد. (فرهنگ جغرافیائی ایران ج 4).

عنان دراز و بلند جهة کشیدن اسب . (ناظم الاطباء).

ده کوچکی است از دهستان بهنام وسط بخش ورامین شهرستان تهران . 30 تن سکنه دارد. (از فرهنگ جغرافیای ایران ج 1).

قاروره که از برج اندازند (آنندراج ):
فلک قاروره برجت شد ای ماه سماقدران
ملک پروانه نورت شد ای شمع جهانداران .

میر خسرو (از آنندراج ).

ملا مصطفی بن ابراهیم مشهدی . از افاضل قراء اواخر قرن یازدهم هجرت که به سال 1007 در حوالی تبریز متولد و در حدود 1080 ه' . ق.وفات یافت . تالیفاتی در علم تجوید دارد. از اوست :
1- ارشاد القاری در بیان قرائت عاصم کوفی به زبان پارسی که در کربلابه تالیف آن آغازیده و به فاصله پنج سال در 1078 ه' . ق. در نجف آن را به اتمام رسانده و حاوی زبده مصنفات دیگرش میباشد و اول آن این شعر است :
ای فاتحه مصحف حمدت توحید
وی نقطه ای از کتاب مجدت خورشید
و ظاهراً این آخرین تالیفات اوست و اندکی پس از آن وفات یافته است . 2- تحفة الابرار در تجوید و این ملخص کتاب تحفة القاری است . 3- تحفة القاری یا تحفة القراء که در بمبئی چاپ شده است . 4- تحفة المقرئین . 5- وقوف القرآن . (ریحانةالادب ج 3 ص 259 از الذریعه ).

دهی است از دهستان قره لز بخش میاندوآب شهرستان مراغه . در 36هزارگزی جنوب خاوری میاندوآب و 4هزارگزی باختر راه ارابه رومیاندوآب به شاهین دژ قرار گرفته است . زمین آن جلگه هوای آن معتدل مالاریائی است . 310 تن سکنه دارد. آب آن از زرینه رود، محصول آن غلات و توتون و چغندر و حبوبات و شغل اهالی زراعت ، صنایع دستی آنان جاجیم بافی است . راه مالرو دارد. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 4).

سائِس و آنکه اسب تیمار میکند. (ناظم الاطباء).

دهی است از دهستان پشت بسطام بخش قلعه نو شهرستان شاهرود. در 4هزارگزی جنوب قلعه نو و هزارگزی شوسه شاهرود به گرگان . جلگه ، معتدل ، دارای 135 تن سکنه . آب آن از قنات و محصول آن غلات ، بن شن و میوه جات است . راه مالرو دارد. (فرهنگ جغرافیائی ایران ج 3).

کنایه از ناخوش کردن عیش . (آنندراج ).

حمزةبن حبیب بن عمارةبن اسماعیل قاری کوفی ، مکنی به ابوعماره و مشهور به زیات . از اهل قبیله تمیم یکی از قراء سبعه و از یاران و شیعیان حضرت صادق (ع ) بوده و اصول تجوید و قرائت را از آن امام و از اعمش یاد گرفته و خلاد و خلف راویان قرائت وی هستند. حمزه بسیار زاهد و پارسا بود و در تعلیم به اجر و پاداش چشم نداشت . کم میخوابید و ماهی بیست وپنج مرتبه ختم قرآن میکرد. وی اولین کسی است که در متشابهات قرآن کتاب نوشته چنانکه او و ابان بن تغلب نخستین کسانی هستند از شیعه که در علم قرائت به تالیف کتاب پرداخته اند و اولین کسی که از عامه در قرائت تالیف دارد ابوعبید قاسم بن سلام است . او راست : 1- اسباع القرآن . 2- حدود آی القرآن . 3- الفرائض . 4- قرائة حمزة. 5- متشابه القرآن . 6- مقطوع القرآن و موصوله . 7- الوقف والابتداء فی القرآن . و اینکه سیوطی ابوالحسن کسائی را نخستین کسی ذکر کرده اند که در موضوع متشابه قرآن تالیف کرده است اشتباه و غفلت است زیرا کسائی به سال 182 ه'. ق. وفات یافته و وفات حمزه به سال 156 ه' . ق. درهفتادوشش سالگی و یا به سال 154 و یا 155 بوده است . رجوع به ریحانة الادب ج 2 ص 141 و روضات ص 263 و ابن خلکان ج 1 ص 184 و ابوعماره حمزةبن حبیب و حمزه ... شود.

دهی است از دهستان مرگور بخش سلوانا شهرستان ارومیّه . در 13هزارگزی جنوب خاوری سلوانا و در مسیر راه ارابه رو زیوه به سلوانا قرار گرفته ، زمین آن جلگه هوای آن معتدل مالاریائی است . 95 تن سکنه دارد. آب آن از نهر وزکه و محصول آن غلات و توتون و شغل اهالی زراعت و گله داری و صنایع دستی آنان جاجیم بافی است . راه ارابه رو دارد و میتوان اتومبیل برد. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 4).