فاضل سمرقندی
(مولانا...) یکی از دانشمندان سمرقند. مولانا فاضل در سلک افاضل علماء سمرقند منتظم بود و بر شرح شمسیه حاشیه تصنیف فرمود. (حبیب السیر چ خیام ج 4 ص 104).
فاطمه سلطان
دارکوب . (یادداشت بخط مولف ). داربر. رجوع به دارکوب شود.
فاعل مختار
در مقابل فاعل بالجبر است ، و آن عبارت از فاعلی است که منشاء فاعلیت او علم و اراده به اضافه اختیار باشد به نحوی که هرگاه بخواهد فعلی را انجام دهد واگر نخواهد انجام ندهد. (از فرهنگ اصطلاحات فلسفی ).
فاطمه صغری
دختر علی بن ابی طالب (متوفی در سال 117 ه' . ق.) است . (از اعلام زرکلی ج 2 ص 864).
فاعلن
در علم عروض نام رکنی است از بحور شعر که مرکب است از یک سبب خفیف و یک وتد، و بحر متدارک از آن تنها تقطیع میشود و بحر مدید از آن و فاعلاتن و بحر بسیط از آن و مستفعلن . (فرهنگ نظام ). و رجوع به المعجم فی معاییر اشعار العجم (بحر متدارک ) شود.
فاضل شدن
برتری یافتن . رجوع به فاضل شود.
دانشمند شدن:
گرچه در گیتی نیابی هیچ فضل
مرد از او فاضل شده ست و زودیاب .
ناصرخسرو.
فاضل هندی
محمدبن تاج الدین حسن بن محمد اصفهانی ، مقلب به الفاضل الهندی . از دانشمندان اواخر دوره صفوی و از بزرگان زمان خود در دانش و فنون بود. تولدش در سال 1062 ه' . ق. اتفاق افتاد. دوران کودکیش در هندوستان گذشت و بهمین سبب او را هندی خواندند. کتابها و رساله ها وشروح و تعلیقاتی بر آثار علمی و ادبی نگاشت . از جمله آثارش یکی کتاب کشف اللثام عن قواعد الاحکام در شرح قواعد علامه است که از کتب استدلالی فقه بشمار است . آثار دیگری نیز دارد. (از روضات الجنات موسوی خوانساری چ سنگی ص 648). رجوع به ریحانة الادب ج 3 ص 183 شود.
فاطمه نیشابوری
از قدماء نساء خراسان بوده است و از کبار عارفات . ابویزید بسطامی قدس اللّه سرّه بر وی ثناء گفته است و ذوالنون مصری از وی سوءالها کرده . در مکه مجاور بوده وگاهی به بیت المقدس میرفت و باز به مکه مراجعت میکرد. و در راه عمره در سال 223 ه' . ق. مرد. روزی برای ذوالنون چیزی فرستاد، ذوالنون قبول نکرد و گفت در قبول کردن چیزی از نسوان مذلت است و نقصان . فاطمه گفت :در دنیا هیچ صوفی از آن بهتر و بزرگتر نیست که سبب در میان نبیند. ابویزید گفته است که در عمر خود یک مرد و یک زن دیدم ، آن زن فاطمه نیشابوریه بود، از هیچ مقام او را خبر نکردم که آن چیز وی را عیان نبوده .یکی از مشایخ ذوالنون را پرسید که را بزرگتر دیدی از این طائفه ؟ گفت : زنی بود در مکه که وی را فاطمه نیشابوریه میگفتند و در فهم معانی قرآن سخنانی میگفت که مرا عجب می آمد. (از نفحات الانس چ تهران 1336 ه' .ش . ص 620). و رجوع به خیرات حسان السلطنه ص 18 شود.
فاعل ناقص
فاعلی است که صدور فعل از او مسبوق به مقدمات و اموری چند و به عبارت دیگر حصول اثر از آن منوط و متوقف بر حرکات و معداتی باشد. در مقابل فاعل تام که بدون معدات و امور دیگر منشاء صدور فعل است . (از فرهنگ اصطلاحات فلسفی ). علت ناقصه .
فاضل ایروانی
ملا محمد پسر محمدباقر ایروانی . زندگی و مرگ و مدفنش در نجف بوده است و از اکابر علمای اوایل قرن چهاردهم هجری بشمار است . از او چهارده کتاب در فقه و اصول و تقلید و اجتهاد باقی مانده . مرگش در سال 1306 ه' . ق. بوده است . رجوع به ریحانة الادب ج 3 ص 180 شود.
فاضل طبسی
سام میرزا در تذکره سامی از اشعار او نمونه هایی آورده و گوید حافظ قرآن و صاحب دیوان شعر نیز بوده است . (از الذریعه ج 9 ص 801). رجوع به تذکره سامی ص 159 شود.
فاضلی
عطااللّه فاضلی . کتابی بنام محرق الاکباد در مصایب و مراثی نوشته است . (از الذریعه ج 9 ص 802).
فاطمی
منسوب است به حضرت فاطمه . (سمعانی ). در ایران خانواده های بسیاری که از نسل خاندان رسالت اند خودرا فاطمی خوانده اند، و اولاد رسول را از جانب فاطمه زهرا فاطمی گویند. (از یادداشت بخط مولف ).
پیروان مذهب اسماعیلی . قرمطی . سبعی . هفت امامی .باطنی . ملحد. حشاش . (از یادداشت بخط مولف ). علت نامیدن این دسته از مسلمانان به فاطمی ، انتساب آنان به خلفای فاطمی مصر است که بیش از همه حکمرانان اسلامی در راه اشاعه مذهب اسماعیلی کوشیده اند:
زیررکاب و علم فاطمی
نرم شود بیخردان را رقاب .
ناصرخسرو.
فاضل عراقی
محمدحسین فرزند علیمراد انصاری . دیوانی درمراثی بنام «مشکاة الرزیه » داشته که در سال 1324 ه'. ق. در تهران طبع شده است . (از الذریعه ج 9 ص 801).
فاضل یمنی
یحیی بن قاسم العلوی ، مقلب به عمادالدین و معروف به فاضل یمنی . مفسر دانشمندی از مردم یمن بود. از آثارش دو کتاب «تحفه الاشراف فی کشف غوامض الکشاف » و «درر الاصداف فی حل عقد الکشاف » معروف است . (از اعلام زرکلی ج 3 ص 1154).