لغت‌نامه دهخدا | کلماتی که با 'ش' شروع می شوند

ظاهراً معرب است . ظاهراً نام جشنی است . یوم نثرالورد و در کتاب نقود آمده است : متوکل پدر معتز، در روزهای شادخواری خویش ... درهم هایی سکه زد و مقدار آن پنج هزار هزار بود و آنها را برای (جشن ) شاذ کلاه (یوم نثرالورد) برنگهای سرخ و زرد و سیاه درآورد، و به خنیاگر خود دینارهایی بنام «دینارهای خریطه » ارزانی داشت و روی هر دیناری نوشته بود «این دینار در کوشک خریطه امیرالمومنین المعتزباللّه سکه زده شده است ». و این جمله روایت شابشتی است درکتاب «الدیارات ». (النقود العربیه ، حاشیه ص 164).

منسوب است به شاذیاخ که در کنار دروازه نیشابور است . (انساب سمعانی ). و رجوع به شادیاخی شود.

نعت از شادی انگیختن:
رز آن میوه زعفران ریز شد
که چون زعفران شادی انگیزشد.

نظامی .

مسرور. خوشحال . شادمان:
بخفتند شادان دو شادی گرای
جوانمرد هردم بجستی ز جای .

فردوسی .

شادگونه . مضربه . جامه های درشت دوخته که در یمن سازند. (ناظم الاطباء) (منتهی الارب ). جامه ای است پشمین که محشو است به پنبه یا پشم همه جا تضریب و نکنده کرده یعنی برای پیوستن آستر و حشو به ابره تمام آن را با کوک ها بهم پیوسته اند و امروز آن را جوجنک (شاید سوزنک ) گویند و در قراء همدان و زنجان روستائیان و گاهی نیز دراویش پوشند بجای شولا که ازنمد است . (یادداشت مولف ). و رجوع به شادگونه شود.

شهر باشد و شارستان شهرستان را گویند. (فرهنگ جهانگیری ). بمعنی شهر باشد که عربان مدینه خوانند. (برهان قاطع). شهر و مدینه . (غیاث ).

بنای بلند و بس عالی بود. (فرهنگ جهانگیری ). بنای بلند و عمارت عالی را گفته اند. (برهان قاطع). عمارت بلند. (غیاث ).

چادری باشد رنگین که بغایت تنک و نازک بود، بیشتر زنان لباس سازند و کرته فانوسی هم کنند و آن را شاره نیز خوانند. (فرهنگ جهانگیری ). چادری باشد بغایت نازک و رنگین که بیشتر زنان از آن لباس کنند و جامه فانوس سازند. (برهان قاطع). جامه باریک و رنگین که به هندی ساری گویند. (غیاث ): براثر ایشان هزار کنیزک ترک آمد ... و صد غلام هندو، صد کنیزک و آن صد غلام هندو بغایت نیکو رو و شارهای قیمتی پوشیده . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 424). غلامان تیغهای هندی داشتند هر چه خیاره تر و کنیزکان شارهای باریک در سفطهای نیکوتر از قصب . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 424). بدو صف بایستادند با خیلهای خویش و علامتها با ایشان و شارهای آن دو صف از در باغ شادیاخ بدور جایی رسید. (تاریخ بیهقی چ فیاض ص 46). و رجوع به حاشیه مصحح در همان صفحه شود. و رجوع به شاره شود.
یکی زر بفتش دهد خسروی
یکی شارها بافدش هندوی .

(گرشاسب نامه چ حبیب یغمائی ص 9).

(آلن ) نویسنده و شاعر فرانسوی متولد در شهر بایو (1385 - 1433م ). دبیر شارل ششم و هفتم .نگارشهای سیاسی او «گفتگوی چهارتنه طعنه آمیز» برای مقاصد سلطنتی سودمند افتاد. اشعارش از نظر شکل ، زنده و بی تکلف و ممتاز است .

در حال شادی انگیختن:
شد سوی شهر شادی انگیزان
کرد در بزم خود شکرریزان .

نظامی .

شادی اختیار کردن . شاد شدن:
تهمتن چو گرز نیا را بدید
دولب کرد خندان و شادی گزید.

فردوسی .

نسبت است به شاذکونه . شادگونه فروش . رجوع به شادکونی شود.

نام جزیره ای در خلیج ایران . (ناظم الاطباء). ظاهراً همان شارجه است . رجوع به شارجه شود.

نعت از شادی باریدن . شادی آور. مسرت انگیز:
به باغ رفتم تا خود چه حال پیش آید
که باد راحت پاش است و ابر شادی بار.

عمادی (از سندبادنامه ، ص 136).

نعت از شادی گستردن . شادی پراکننده:
عشرت و شادی زیادت باد اندر روز عید
زانکه طبعت عشرت افزایست و شادی گستر است .

امیرمعزی (از آنندراج ).

پرستشی که بر اثر اتحاد مذهب یونانیان و مصریان قدیم بکمک یکی از کاهنان مصر معاصر بطلمیوس اول (323 -273 ق. م ) بوجود آمد. (از ایران باستان ج 1 ص 75).

شارقه . بندری است در یکی از شیخ نشین های خلیج فارس ، به عمان نزدیک دو میل از شرق و غرب امتداد دارد. بیشترین عرض آن در سمت مغرب و کوتاه ترینش در سمت مشرق است . سبب بنای آن به این شکل آن است که اکثر مردم شهر از دریانوردان و صاحبان سفائن بودند و برتر میشمردند که خانه های خود را در نزدیکی ساحل بسازند. سکنه آن به نزدیک هفت هزار تن میرسید که به قبیله های : المزاریع نعیم ، شوامس ، المدامغة، السودان ، بنی یاس ، بنی مرة و آل علی منسوبند. پیش از آنکه «دبی » جای شارقه را بگیرد این شهر بزرگترین مرکز تجاری در ساحل بود و انتظار میرود که پس از ایجاد بندر کوچکی در «اللیه » مقابل شارقه نهضت تجاری نضج گیرد. بندر شارقه برای تخلیه کالاها ازکشتیهای بزرگی که نمیتوانند به ساحل نزدیک شوند مساعد است . در مغرب شهر کارخانه تهیه رشته های سیم برای تزیین لباسهای زنان وجود دارد و آن کارخانه را التله یا البدحة - می نامند و گفته اند که در داخل عمان خاصه در جبل الاخضر معدن طلا یافته میشود. معادن مس نیزدر عمان موجود است و بطرز منظمی بهره برداری میشود.ارزیر هم در راس الحد وجود دارد معادن نمک نیز بکثرت موجود است لیکن مصرف محلی دارد. قصور شیوخ عبارتنداز حصنهایی بلند که برجهایی گرداگرد آنها را فرا گرفته و داخل آنها صورت منظمی دارد و توپهایی که از ترکان و پرتغالیان بغنیمت گرفته شده اند پیوسته در جلوی قلعه ها بر پا است و بعضی از آنها دارای نامهایی خاص می باشند و توپ موجود در شارقه بسبب زیادی جنبش آن (الرقاص ) نام دارد و توپ دیگری در عمان هست که به - المغایری - یا وحشی موسوم است . و در شارقه یک بیمارستان برای مردان در (دبی ) وجود دارد. آب اهالی شهر از چاههای نزدیک تامین میشود و آب را بر پشت چهارپایان حمل و بین خانه ها تقسیم می کنند. سبزیجات فراوان و انواع میوه ها و بخصوص مانگو بوفور در آن یافت میشود.

بخشنده شادی . شاد کننده . مفرح : شادی بخش دلهای حزین .

نعت ازشادی گشودن . گشاینده راه شادی . شادی ده:
ایا ضمیر تو شادی گشای و انده بند
ایا قبول تو نعمت فزای و محنت کاه .

امیرمعزی (از آنندراج ).

ناحیه ای است در جرجان . (انساب سمعانی ). رجوع به شاذ کوهی شود.

ج ِ شارة. صُور. (اقرب الموارد) رجوع به شارة شود.

روشن کننده . (دهار). بیان کننده . (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). مبین . مفسر. آنکه شرح کند. مقابل ماتن . ج ، شارحین ، شُرّاح .

نگاهبان زراعت از پرندگان . (منتهی الارب ). حافظ.(اقرب الموارد). و آن در کلام مردم یمن نگاهبان کشت بود از مرغان و غیر آن . (از تاج العروس ):
و ما شاکر الا عصافیر قریة
یقوم الیها شارح فیطیرها.

(از اقرب الموارد).