ذیسقوریذس
ابن القفطی در تاریخ الحکماء گوید: ذیسقوریذس کحال . او نخستین کس است که در صناعت کحالی منفرد و مشتهر گردید. ابن بختیشوع در تاریخ خود ذکر او آورده و چیزی جز جمله مذکور و در شرح حال وی نگفته است - انتهی . رجوع به الجماهر بیرونی ص 189 و 190 و 212 و 213 و 224 و 231 و ح 259 ح . و ابن البیطار در همه صفحات شود.
ذی الاراک
مخفف ذی الاراکة در حالت جری . نام موضعی بیمامة در شعر حافظ:
اذا تغرد عن ذی الاراک طائر خیر.
حافظ.
ذیج
آشامیدن آب و مانند آن .
ذیسلم
نام جائی است و سلم درختی است خاردار. رجوع به ذوسلم شود.
ذهبیات
وصیت ذهبیة. نام اشعار حکیمانه فیثاغورس .
ذی جاه
صاحب جاه : پادشاه ذی جاه .
ذیسموس
یکی از دانشمندان صناعت کیمیا (ساختن زر) و او راست در این موضوع کتابی موسوم به المفاتیح فی الصنعة و آن حاوی چندین کتاب و رساله است و آن را سبعین رسالة نیز نامند. (الفهرست ابن الندیم ).
ذی قیمت
صاحب ارز و بها. ارجمند. بهاور. ارزنده .
ذیوسقوریذس
رجوع به ذیاسقوریذوس و رجوع بتاریخ الحکماء قفطی ص 226 س 2 شود.
ذیشرافت
خداوندشرف و عز. در عناوین نویسند، خدمت ذیشرافت فلان ...
ذی مسرت
صاحب شادمانی . فرحناک . و در عناوین نویسند: خدمت ذیمسرت فلان ...
ذیوطالس
ذیُوطالیس در تاریخ الحکمای قفطی آمده است در شرح حال ارسطو: و لمّا حضرته الوفات قال انّی قد جعلت وصیتی ابداً فی جمیع ما خلفت الی انطیبطرس و الی ان تقدم نیقاترفلیکن ارسطومانس و طیمرخس و ابرخس و ذیوطالیس عانین بتفقد مایحتاج الی تفقده و العنایة بما ینبغی ان یعنوا به ... (تاریخ الحکماء چ لیبسک ص 32).
ذی شراق
ناحیتی است به یمن از سنجاق و قضای تعز، مرکب از 38 قریه . (از قاموس الاعلام ترکی ).
ذیمکرمت
صاحب بخشش . ذیجود. و در عناوین نویسند: خدمت ذیمکرمت فلان ...
ذیوع
آشکارا کردن . (تاج المصادر بیهقی ).
آشکار شدن خبر; (زوزنی ). ذیوع خبر; فاش و پراکنده شدن آن . ذیع خبر، ذیعان خبر; فاش شدن .ظاهر گشتن خبر. گستردن خبر. آشکاری . ظهور. پیدائی .
ذیشعور
صاحب ادراک و حس و فطانت .
ذیوفنطس
(اِخ ) دانشمند ریاضی و او را کتابی بوده است در جبر و مقابله که قسطا ابن لوقا البعلبکی آنرا ترجمه و ابوالوفای بوزجانی تفسیر و شرح کرده است . ذیوفنطس . یونانی اسکندرانی . ابن القفطی گوید: فاضلی کامل و مشهور زمان خویش و مشتهر بواسطه تصنیف خود است . و تصنیف وی در صناعت جبر باشد و آن کتابی مشهور و مذکور است که بعربی نقل کرده اند و پایه عمل اهل این صناعت بر این کتاب است و چون بیننده در وی تبحر کند داند که این کتاب در این نوع دریائی است - انتهی . ظاهراً این نام مصحف ذیونس باشد. و ذیونس عالم ریاضی و منجم یونانی است . و در مائه چهارم میلادی میزیسته است . از تاریخ حیات وی اطلاعی در دست نیست و از او شرح عناصر اقلیدس بر جای مانده است و نیز یادداشت هائی راجع به آراطس که با آثار اراطس بطبع رسیده . و نیز ذیلی به قانون شاهی بطلمیوس و جداولی نجومی که در 1822 و 1824 م . در پاریس بطبع رسیده است و شروحی در یازده کتاب بر مجسطی بطلیموس . و دختر او همای هیپاتی فیلسوف مشهور است که عیسویان به تعصب دینی وی را بکشتند. (عیون الانباء ج 1 ص 245 س 14). و رجوع به تاریخ الحکمای قفطی ص 110 و 184 شود.
ذیشوکت
صاحب باس و قوت . و در عناوین نویسند: خدمت ذیشوکت فلان ...
هوذوشوکة; ای هو ذونکایة فی العدوّ. (اقرب الموارد).
ذیلاً
در ذیل . در زیر. در پائین . بعد از این . کمی بعد، پس از این . بعد. سپس . بعید هذا.