لغت‌نامه دهخدا | کلماتی که با 'و' شروع می شوند

یکی از سه ناحیه فزان (واقع در شمال آفریقا بین فیوم وطرابلس ). (از قاموس الاعلام ترکی در ذیل وادی شرقی ).

موضعی است بین موصل و بلط که در آن دیری نیز وجود دارد. (از معجم البلدان ).

نهری است در اندلس . (الحلل السندسیة ج 1 ص 80).

نام ناحیتی شنی بر صحراها و سنگستانها در فلسطین: یک روز در عکه بودیم . بعد از آن از آنجا برفتیم و بدیهی رسیدیم که آن را حیفا میگفتند و تا رسیدن بدین دیه در راه ریگ فراوان بود از آنکه زرگران در عجم به کار دارند و ریگ مکی گویند و این دیه حیفا بر لب دریاست و آنجا نخلستانها و اشجار بسیار دارد. آنجاکشتی سازان بودند و کشتی های بزرگ میساختند و آن کشتیهای دریایی را آنجا جودی میگفتند. از آنجا بدیهی دیگر رفتیم به یک فرسنگی که آن را کنیسه میگفتند، از آنجا راه از دریا بگردید و بکوه درشد سوی مشرق و صحراها و سنگستانها بود که وادی تماسیح گفتند. چون فرسنگی دو برفتیم دیگر بار راه با کنار دریا افتاد و آنجا استخوان حیوانات بحری بسیار دیدیم که در میان خاک و گل معجون شده بود و همچو سنگ شده ، از بس موج که بران کوفته بود. (سفرنامه ناصرخسرو چ دبیرسیاقی ص 23).

بیابان نورد.طی کننده بیابان . وادی گذار. بیابان گذار:
یکی کره چون کوه وادی سپر
به صحرا بپوید چو مرغی بپر.

فردوسی .

ناحیه سرسبزی است در سرقسطه اندلس که از باغها و اشجار زیبا احاطه شده است . (از الحلل السندسیة ج 1 ص 191).

رودی است در حجاز. (نخبةالدهر دمشقی ص 60).

ناحیه ای است نزدیک مکه . صاحب مجمل التواریخ والقصص آرد: پس به آخر عمر آدم را فرزندی آمد، ویرا شیث نام نهاد و معنی آن هبت اللّه باشد، شیث سریانی است ، و چون آدم به حج رفت سالی از پس کوه عرفات ، جبرائیل علیه السلام به فرمان خدای تعالی تا وقت آنکه آدم خواست که بخسبد به وادی النعمان ، هرچه ذریه آدم و حواست بودن تا قیامت ، از صلب او بیرون آورد و آدم بدید، وآدم بر ایشان به هستی خدای تعالی گواه گرفت . قوله تعالی : «و اذ اخذ ربک من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم و اشهدهم علی انفسهم الست بربکم قالوا بلی » (قرآن 7/172). و آن روز آدم را صلوات اللّه و سلامه علیه صد و بیست فرزند نرینه بودند و ایشان را بدو قسمت کرد اصحاب الیمین را گفت : «هولاء فی الجنة ولاابالی ،» و اصحاب الشمال را گفت : «هولاء فی النار و لاابالی » و کار در این بسته است . (مجمل التواریخ والقصص چ ملک الشعراء بهار ص 182). صاحب حبیب السیر گوید: حضرت آدم صفی علیه السلام من الملک الوفی روزی بعد از آنکه از طواف بیت اللّه الحرام فراغت یافت . به وادی نعمان شتافته به خواب رفت و در آن حین حضرت رب العالمین ذریت آنجناب را از پشتش بیرون آورده به وی نمودند. و ندای عالم بالا به گوش ذریت آدم رسید که : «الست بربکم » مجموع گفتند: «بلی » پروردگار ما تویی . (حبیب السیر چ طهران ج 1 ص 10).

ذوسلم . ناحیه ای است در حجاز. (از معجم البلدان ). رجوع به سلم در معجم البلدان و ذوسلم در این لغتنامه شود.

یا وادی العروس . نام وادی یعنی بیابانی است در راه کعبه . (برهان ) (آنندراج ). و رجوع به وادی العروس شود.

موضعی است در عربستان بین راه مکه و مدینه که تا بدر و حنین شش فرسنگ است: از مکه تا مدینه دویست و شصت میل که هشتاد و شش فرسنگ و دو میل باشد... و از آنجا به وادی البدر هشت فرسنگ. و از آنجا به بدر و حنین نه فرسنگ. و از آنجا به وادی الصفرا شش فرسنگ و از آنجا به وادی الغزال هشت فرسنگ. (نزهةالقلوب مقاله 3 ص 169 چ لیدن ).

در حکمةالاشراق باری حرص استعاره گردیده است : فاذا اتیت «وادی النمل » فانفض ذیلک: پس چون به وادی مورچگان برسی (یعنی حرص ) دامن را بیفشان . (از حکمةالاشراق چ و تفسیر هانری کربن ص 6).

موضعی است در اندلس که در آنجا نبرد بزرگی بین سلطان محمدبن عبدالرحمن امیر اموی اندلسی و دشمنانش در گرفت و آن از جنگهای مهم بی سابقه اندلس بوده است . عباس فرناس درباره آن چنین آورده است:
فمن اَجله یوم الثلاثاء غزوة
و قد نقض الاصباح حل عری السجف
بکی جبلا وادی سلیط فاعولا
علی النفر العبدان و العصبه الغلف .

(از عقدالفرید ج 5 ص 255 و 257).

وادی غیه . رودی است در اندلس نزدیک شهر فالس . (از الحلل السندسیة ج 2 ص 267 و 271).

موضعی است بین شام و مدینه نزدیک حجر ثمود. (از معجم البلدان ). رجوع به غبر در معجم البلدان شود.

وادی النمل . وادی مورچگان . وادیی باشد که در آن موران بسیار هر یک به بزرگی بزی باشد و معدن گوگرد احمر در آن وادی است . (یادداشتهای مولف ). رجوع به وادی النمل و وادی مورچگان و ص 19 المعرب جوالیقی شود.

منسوب است به وادیین که شهری است در کوههای سراة و نزدیک شهرهای قوم لوط بوده است . (از انساب سمعانی ورق 575).

از پادشاهان ماد بنا بر نوشته ماراپاس کاتینا مورخ ارمنستان و کتزیاس . (تاریخ ایران باستان ج 1 ص 216).

یکی از سه ناحیه فزان (واقع در شمال افریقا بین طرابلس و فیوم ). (از قاموس الاعلام ترکی ذیل وادی شرقی ).

وادی النمل . وادیی که سلیمان در آنجا موران را مورد خطاب قرار داد.

(ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) در حکمةالاشراق برای حرص استعاره گردیده است: پس چون به وادی مورچگان برسی (یعنی حرص ) دامن را بیفشان . (از حکمةالاشراق و ترجمه آن ص 282 تصحیح و شرح هانری کُربَن ). و رجوع به وادی النمل و وادی موران شود.