متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
392 امام ( ع ) فرمود :
لِقَائِلٍ قَالَ بِحَضْرَتِهِ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ أَ تَدْرِي مَا اَلاِسْتِغْفَارُ اَلاِسْتِغْفَارُ دَرَجَةُ اَلْعِلِّيِّينَ وَ هُوَ اِسْمٌ وَاقِعٌ عَلَى سِتَّةِ مَعَانٍ أَوَّلُهَا اَلنَّدَمُ عَلَى مَا
[ 752 ]
مَضَى وَ اَلثَّانِي اَلْعَزْمُ عَلَى تَرْكِ اَلْعَوْدِ إِلَيْهِ أَبَداً وَ اَلثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّيَ إِلَى اَلْمَخْلُوقِينَ حُقُوقَهُمْ حَتَّى تَلْقَى اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمْلَسَ لَيْسَ عَلَيْكَ تَبِعَةٌ وَ اَلرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى كُلِّ فَرِيضَةٍ عَلَيْكَ ضَيَّعْتَهَا فَتُؤَدِّيَ حَقَّهَا وَ اَلْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى اَللَّحْمِ اَلَّذِي نَبَتَ عَلَى اَلسُّحْتِ فَتُذِيبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّى تُلْصِقَ اَلْجِلْدَ بِالْعَظْمِ وَ يَنْشَأَ بَيْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِيدٌ وَ اَلسَّادِسُ أَنْ تُذِيقَ اَلْجِسْمَ أَلَمَ اَلطَّاعَةِ كَمَا أَذَقْتَهُ حَلاَوَةَ اَلْمَعْصِيَةِ فَعِنْدَ ذَلِكَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ
[ 752 ]
« مادرت به سوكت بنشيند ، آيا مىدانى استغفار چيست ؟ استغفار مقام گروهى بلند مرتبه است و آن نامى است كه شش معنى دارد : اوّل پشيمانى از گناه گذشته دوم تصميم بر ترك گناه براى هميشه ، سوم آن كه حقوق مردم را بدهى تا خدا را با پاكى بدون هيچ زيان و گناه ملاقات كنى ، چهارم آن كه قصد كنى هر چه بر تو واجب بوده و تو از دست دادهاى ، حق آن را به جا آورى ، پنجم آن كه تصميم بگيرى گوشتى را كه از حرام [ در تنت ] روئيده با تحمّل غم و اندوه بگدازى تا پوستت به استخوان بچسبد و گوشت تازهاى [ بر تنت ] برويد ، ششم اين كه رنج عبادت را بر تنت بچشانى همان طورى كه شيرينى معصيت را به آن چشاندهاى ،
پس آنگاه مىگويى : استغفر اللّه « از خداوند طلب آمرزش مىكنم » . ظاهر سخن امام ( ع ) مقتضى آن است كه كلمه استغفار به معنى واقعى ،
مقام بلند مرتبگانى است كه شايستگى تصاحب آن را دارند ، اين كلمه داراى شش معنايى است كه امام ( ع ) بدانها اشاره فرموده و آنها را نام برده تا حقيقت آن شناخته شود . و اين معناى استغفار در عرف جديد شرعى است اگر نه معنى لغوى آن طلب آمرزش است . جز اين كه طلب مغفرت مشروط به شرايطى است كه ذكر شد ، و لفظ مشروط در اينجا بر شرط اطلاق شده است . و احتمال مىرود كه هدف امام ( ع ) تفسير واقعيت استغفار نبوده بلكه اشاره بر شرايط آن باشد كه بدون آنها استغفار سزاوار نيست ، و آن شرايط شش تاست .
و معناى عبارت « أتدرى ما الاستغفار ؟ » يعنى : استغفار با شرايط كامل ، و
[ 753 ]
به دليل اين كه ماهيت استغفار روشن بوده است از آن خوددارى كرده است . و امام ( ع ) بر تماميت آن وسيله شرايط اشاره نموده و قصدش از اشاره بر اين كه لفظ استغفار بر شرايطش صدق مىكند ، تأكيد بر اين مطلب است كه استغفار بدون آنها ناتمام است تا آنجا كه مجموع آنها حقيقت استغفار مىباشد .
كلمه « أملس » را براى پاكى نامه اعمال از گناهان استعاره آورده است .