متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
376 امام ( ع ) فرمود : ( چهار مطلب )
اَلْمَنِيَّةُ وَ لاَ اَلدَّنِيَّةُ وَ اَلتَّقَلُّلُ وَ لاَ اَلتَّوَسُّلُ وَ مَنْ لَمْ يُعْطَ قَاعِداً لَمْ يُعْطَ قَائِماً وَ اَلدَّهْرُ يَوْمَانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ فَإِذَا كَانَ لَكَ فَلاَ تَبْطَرْ وَ إِذَا كَانَ عَلَيْكَ فَاصْبِرْ « چه گوارا است مرگ و چه ناگوار است زبونى به اندك بساز و به توانگران متوسل مشو هر كه را بىكوشش و تلاش ندهند ، با تلاش و كوشش هم ندهند ، و روزگار دو روز است : روزى با تو ، و روزى بر تو . امّا روزى كه با تو است آن روز ناسپاسى نكن ، و روزى كه بر تو است شكيبا باش . » شرح ( چهار مطلب ) :
1 مرگ سهلتر است از ننگ . المنيّة مبتدا است ، و لا الدّنيّة قرينه براى خبر مبتداست ، گويا فرموده باشد : المنيّة أسهل من الدّنيه ، يعنى [ تحمّل ] مرگ آسانتر از ننگ است ، و احتمال دارد كه تقدير چنين باشد : يحتمل المنية و لا يحتمل الدّنية ، ( مرگ قابل تحمل است ، امّا ننگ قابل تحمل نيست ) ، دنيّة يعنى پستى و ننگ نسبت به كارى كه به خاطر به دست آوردن مال و منال دنيا مرتكب مىشوند ،
كه بسيارى از بزرگواران مرگ را بر آن ترجيح مىدهند .
2 قناعت به اندكى از زندگى و به آن بسنده كردن بهتر است از چاپلوسى و نزديكى به اهل دنيا به خاطر به دست آوردن مال بيشتر .
3 هر كه را نشسته ندهند ، ايستاده هم ندهند ، نشسته كنايه از طلب بدون
[ 742 ]
تلاش ، و ايستاده كنايه از طلب با تلاش و كوشش است . يعنى هر كس را بدون تلاش و كوشش روزى ندهند ، تلاش و كوشش او هم بىفايده است ، و اين حكم چنان كه معمول سخن سخنگويان است در اكثر موارد و صد در صد نيست بلكه بدين وسيله امام ( ع ) انسان را به كسب معاش از راه درست وادار كرده است .
4 روزگار دو روز است : روزى به سود تو و روزى به زيان تو است ، روزى كه به سود تو است ، ناسپاسى مكن ، و روزى كه به زيان توست شكيبا باش . پس در روزى كه زمان تنگنا و گرفتارى است ، شكيبايى براى آمادگى پذيرش رحمت الهى لازم است ، چنان كه خداوند فرموده است : بَشّرِ الصّابِرينَ [ 97 ] .