متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
[ 724 ]
354 ابن جرير طبرى در كتاب تاريخ خود از عبد الرّحمن بن ابى ليلى ،
فقيه ، روايت كرده است و او از جمله كسانى بود كه براى جنگ حجّاج با پسر اشعث خروج كرده بودند در ضمن سخنانى كه مردم را به پيكار وادار مىكرد گفت : من از امير المؤمنين على بن ابى طالب ( ع ) شنيدم ، روزى كه با اهل شام روبرو شديم مىفرمود :
أَيُّهَا اَلْمُؤْمِنُونَ إِنَّهُ مَنْ رَأَى عُدْوَاناً يُعْمَلُ بِهِ وَ مُنْكَراً يُدْعَى إِلَيْهِ فَأَنْكَرَهُ بِقَلْبِهِ فَقَدْ سَلِمَ وَ بَرِئَ وَ مَنْ أَنْكَرَهُ بِلِسَانِهِ فَقَدْ أُجِرَ وَ هُوَ أَفْضَلُ مِنْ صَاحِبِهِ وَ مَنْ أَنْكَرَهُ بِالسَّيْفِ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اَللَّهِ هِيَ اَلْعُلْيَا وَ كَلِمَةُ اَلظَّالِمِينَ هِيَ اَلسُّفْلَى فَذَلِكَ اَلَّذِي أَصَابَ سَبِيلَ اَلْهُدَى وَ قَامَ عَلَى اَلطَّرِيقِ وَ نَوَّرَ فِي قَلْبِهِ اَلْيَقِينُ « اى گروه مؤمنان هر كه ببيند ستمى به كار مىبرند ، و مردم را به كار زشتى مىخوانند و آن را به دل انكار كند پس رهايى يافته و بيزارى جسته است ، و هر كس به زبان آن را زشت شمارد به اجر و مزد رسيده است و پاداشش از آن كه به دل انكار كرده بيشتر است و هر كس به شمشير به مقابله آن برخيزد تا كلمه خدا برتر و كلمه ستمگران پايينتر گردد او به رستگارى رسيده و به راه راست قيام كرده ، و نور يقين و ايمان بر قلب او تابيده است . » چون انكار و ردّ عمل ناپسند بر هر مكلّفى در حدّ توانائىاش واجب است ، و مرتبه نازل توانايى انكار قلبى است كه براى هر كسى ميسّر است و بالاترين و آخرين مرتبه آن انكار با دست و زور بازو است ، و حدّ وسطش انكار به زبان است درجات استحقاق پاداش انكار نيز مترتّب بر درجات آن خواهد بود .
امّا اين كه امام ( ع ) تنها ، شخصى را كه به دل انكار كند به رهايى و نجات
[ 725 ]
از عذاب خدا اختصاص داده است ، براى اينست كه وى مرتكب گناهى نشده و امّا اين كه از پاداش معيّنى براى او ياد نكرده ، با اين كه هر واجبى پاداشى دارد ، از آن روست كه هدف از انكار امر منكر ، برطرف ساختن آن است در صورتى كه در انكار قلبى هيچ اثر روشنى براى از بين بردن منكر نيست ، گويا كارى كه باعث اجر باشد نكرده است . و اين كه فرمود : تا كلمه خدا برتر گردد ، زيرا اگر هدف انكار كننده ، آن نباشد بلكه هدفش ريا و يا دنيا باشد ، به راه هدايت نرفته است .
كلمه : التّنوير ، را استعاره براى روشن شدن حق از باطل در دل شخص آورده است .