متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
113 امام ( ع ) جنازهاى را تشييع مىكرد ، شنيد مردى مىخندد ، فرمود :
كَأَنَّ اَلْمَوْتَ فِيهَا عَلَى غَيْرِنَا كُتِبَ وَ كَأَنَّ اَلْحَقَّ فِيهَا عَلَى غَيْرِنَا وَجَبَ وَ كَأَنَّ اَلَّذِي نَرَى مِنَ اَلْأَمْوَاتِ سَفْرٌ عَمَّا قَلِيلٍ إِلَيْنَا رَاجِعُونَ نُبَوِّئُهُمْ أَجْدَاثَهُمْ وَ نَأْكُلُ تُرَاثَهُمْ كَأَنَّا مُخَلَّدُونَ بَعْدَهُمْ قَدْ نَسِينَا كُلَّ وَاعِظٍ وَ وَاعِظَةٍ وَ رُمِينَا بِكُلِّ جَائِحَةٍ طُوبَى لِمَنْ ذَلَّ فِي نَفْسِهِ وَ طَابَ كَسْبُهُ وَ صَلَحَتْ سَرِيرَتُهُ وَ حَسُنَتْ خَلِيقَتُهُ وَ أَنْفَقَ اَلْفَضْلَ مِنْ مَالِهِ وَ أَمْسَكَ اَلْفَضْلَ مِنْ لِسَانِهِ وَ وَسِعَتْهُ اَلسُّنَّةُ وَ لَمْ يُنْسَبْ إِلَى بِدْعَةٍ قال الرضي أقول و من الناس من ينسب هذا الكلام إلى رسول الله ص اجداث : قبرها جائحة : آفت بيچاره كننده « گويا مرگ در دنيا براى ديگران ، مقرر شده است ، و گويا حق تنها بر ديگرانى به جز ما ، حتمى گشته است ، و گويا مردگانى كه مىبينيم مسافرانى هستند كه به زودى نزد ما برمىگردند ، ايشان را در قبر نهان مىكنيم ، و ميراثشان را مىخوريم ، گويى بعد از آنها زنده جاودانهايم كه همه پنددهندگان را از ياد بردهايم و دچار همه آفتهاى سخت شدهايم ، خوشا كسى كه نفسش را خوار و كسب و كارش را شايسته و نيتش را پاك و پسنديده و خوى خود را نيكو گرداند و زيادى مال و ثروتش را انفاق كرد و زبانش را از پرگويى بازداشت و شرّش را از مردم بازگرفت
[ 519 ]
و به جاى آوردن سنت پيامبر اكرم ( ص ) بر او آسان بود و به بدعت منسوب نگشت » . سيد رضى مىگويد : بعضى اين مطالب و سخن پيش را به پيامبر خدا ( ص ) نسبت دادهاند هدف اين بخش از سخن امام ( ع ) برحذر داشتن از خنده بيجا و يادآورى آخرت بوده است .
امام ( ع ) سه تشبيه بيان كرده است :
1 تشبيه مرگ به چيزى كه براى ديگران مقرر شده است .
2 تشبيه حقى كه بر انسان واجب است به حقى كه بر ديگران واجب است نه بر او .
3 تشبيه مردگانى كه به چشم خود مىبيند به مسافرانى كه عن قريب برمىگردند .
و وجه شبه در هر سه مورد كم اهميت دادن به مرگ ، و كمتوجهى به اداى حق واجبى است كه خداوند بر آنان مقرّر كرده ، و عبرت نگرفتن ايشان از كسانى كه مىميرند .
عبارت : نبوّئهم . . . جائحة
مكمل وجه شبه است ، زيرا انجام دهنده چنين كارى ( دفن ) درباره مردگان به دليل سنگدلى و پند نياموختن چنان است كه گويى مرگى كه بر مردگان مقرر شده است ، براى او مقرر نشده است .
عبارت طوبى . . .
وادار ساختن بر آراستگى به فضايل ياد شده است ، يعنى خوشا به حال او ، و اين حالت در حقيقت حالت خوبى است براى اولياى خدا در آخرت ، يعنى همان حالت خوشى و لذّت جاويد .
امام ( ع ) هشت فضيلت را برشمرده است :
1 خوار ساختن نفس در برابر خدا به دليل نياز و حاجتى كه به او دارد و
[ 520 ]
همچنين توجه به سرانجام كار و عالم آخرت .
2 كسب حلال ، از راه درستى كه شايسته است .
3 نيت پاك براى خدا و پاك داشتن درون از نيتهاى فاسد در رفتار با مردم .
4 خوش خويى و آراستگى به فضايل اخلاقى .
5 انفاق مالى كه از حد نياز بيشتر است در راهى شايسته از راههاى نزديكى به خدا ، و اين همان فضيلت بخشندگى است .
6 خوددارى از پرگويى يعنى پرهيز از سخن گفتن زياد بر آنچه كه شايسته است ، يعنى خاموشى در جاى خود .
7 دور داشتن بدى و شرارت از مردم كه همان عدالت و يا لازمه عدالت است .
8 پايبندى به سنّت خدا و پيامبر ( ص ) و فاصله نگرفتن از آنها به طرف آنچه كه بدعت در دين و ناشايست است .