نهج البلاغه |

متن ترجمه آیتی ترجمه شهیدی ترجمه معادیخواه تفسیر منهاج البرائه خویی تفسیر ابن ابی الحدید تفسیر ابن میثم
التاسعة و الثلاثون من حكمه عليه السّلام ( 39 ) و قال عليه السّلام : لسان العاقل وراء قلبه ، و قلب الأحمق وراء لسانه . الاعراب وراء ، منصوب على الظرفية مضاف إلى قلبه و متعلّق بفعل مقدّر ، و الجملة خبر قوله : لسان العاقل . المعنى قال الرّضيّ رحمه اللَّه : و هذا من المعانى العجيبة الشريفة ، و المراد به أنّ [ 77 ] العاقل لا يطلق لسانه إلاّ بعد مشاورة الرّويّة و مؤامرة الفكر ، و الأحمق تسبق حذفات لسانه و فلتات كلامه على مراجعة فكره و مماخضة رأيه ، فكانّ لسان العاقل تابع لقلبه ، و كانّ قلب الأحمق تابع للسانه ، و روي عنه عليه السّلام هذا الكلام بلفظ آخر و هو : قلب الأحمق في فيه ، و لسان العاقل في قلبه . الترجمة زبان خردمند دنبال دل اوست ، و دل نابخرد دنبال زبان اوست . سيد رضى رحمه اللَّه در شرح اين جمله فرموده : اين بيان علي عليه السّلام از معانى مبتكر و شگفت‏آور و ارجمند است ، و مقصود اينست كه خردمند لب بسخن نگشايد و دم برنياورد مگر پس از اينكه در دل سخن خود را بسنجد و با عقل و خرد آنرا در ميان نهد و سفته كند ، ولي نابخرد نسنجيده زبان پرانى كند و بى‏اختيار از چاك دهانش كلمات ناهموار بيرون ريزد و سخنش بر تدبير و سنجش نظرش پيشى گيرد ، باين نظر گويا زبان خردمند دنبال دل او قرار دارد أول فكر ميكند و بعد سخن ميگويد ، و گويا دل نابخرد و أحمق در پس زبان اوست كه ناسنجيده سخن ميگويد ، و اين سخن بتعبير ديگر هم از آنحضرت روايت شده كه : دل احمق در دهان اوست ، و زبان خردمند در دل او است . زبان خردمند اندر پس دل از اينرو نگويد سخنهاى باطل سخنهاى باطل ز أحمق تراود كه پشت زبان قلب او هست كامل