متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
409 امام ( ع ) فرمود :
اُخْبُرْ تَقْلِهِ « او را آزمايش كن تا دشمنش بدارى » . سيد رضى مىگويد : بعضى از مردم اين سخن را از پيامبر ( ص ) نقل كردهاند ،
امّا آنچه تأييد مىكند كه اين سخن از امير المؤمنين است آن است كه ثعلب از ابن اعرابى نقل كرده كه مأمون گفت : اگر نبود كه على ( ع ) فرمود : اخبر تقله ( بيازما تا دشمن بدارى ) ، من مىگفتم : اقله تخبر ، ( مردم را دشمن بدار تا بيازمايى ) .
[ 765 ]
قلاه يقليه ، قلّى به كسر ( قاف ) و قلاء ، به فتح به معنى : دشمن داشت او را . هاى آخر براى سكت اضافه شده است . اين جمله امرى است در معناى خبر و به منزله ضرب المثل به اين معنى كه باطن هر كس را بيازمايى ، دشمنش مىدارى . و اين حكم به غالب است چون بيشتر مردم از نظر باطن و اخلاق ناروا چنينند . و آنچه را كه از مأمون نقل كردهاند بر عكس سخن امام ( ع ) است يعنى اظهار دشمنى با شخص باعث فاش شدن باطن او مىگردد ، زيرا كه او يا در برابر ، دشمنى مىكند و يا نمىكند ، در هر صورت خوبى و بدى او روشن مىكردد . و نظير اين سخن از ابوبكر اصفهانى نقل شده است كه گفت : اگر اعتراض برگذشتگان در زمره نادانى و اسراف تلقّى نمىشد ، مىگفتم : دشمنى ،
سپس آزمون ، تا اين كه انسان عمرش را تلف نكرده و بيجا با كسى دشمنى نمىورزد .