متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
139
سخنى از آن حضرت ( ع ) به كميل بن زياد نخعى 1 . كميل بن زياد گويد : امير مؤمنان ، على بن ابى طالب ، دست مرا گرفت و از شهر بيرون برد . چون به صحرا رسيدم آه بلندى كشيد و فرمود :
اى كميل ، دلها چونان ظرفهايند و بهترين آنها نگهدارندهترين آنهاست . پس ،
هر چه مىگويم به خاطر بسپار . مردم سه دستهاند ، عالمى ربّانى و آموزندهاى كه در
[ 867 ]
راه راست گام برمىدارد و سه ديگر همج الرّعاع . يعنى كسانى كه از پى هر آواز مىروند و با وزش هر باد به چپ و راست ميل مىكنند . از فروغ دانش بهرهور نشدهاند و به ركن استوارى پناه نجستهاند . اى كميل ، علم بهتر از مال است . علم تو را نگه مىدارد و تو بايد مال را نگه دارى . مال به هزينه كردن كاسته مىشود و حال آنكه ، از علم هر چه انفاق كنى ، افزونتر شود و آنچه به مال پرورده شود با زوال مال زوال مىيابد .
اى كميل بن زياد ، شناخت فضيلت علم ، ركنى از اركان دين است كه بايد بدان گردن نهاد . به علم است كه آدمى ، تا هنگامى كه زنده است به اطاعت پروردگارش پردازد و پس از مرگش نام نيك او بر جاى ماند . علم ، حاكم است و مال ،
محكوم .
اى كميل ، مردهاند آنان كه گنجوران مالاند ، هر چند ، به ظاهر زندهاند ، ولى عالمان تا جهان برپاى است برجاىاند . اجسادشان از ميان مىرود ، ولى آثارشان در دلها موجود است . بدان كه در اينجا [ اشاره به سينه خود فرمود ] علمى گرد آمده است ، اگر براى آن عاملانى بيابم . آرى ، يكى را يافتم كه نيكو در مىيافت ولى امين نبود . زيرا دين را وسيله رسيدن به دنيا ساخته بود و با نعمت خدا بر بندگان خدا برترى مىفروخت . و مىخواست به حجّت علم ، اولياى خدا را مغلوب سازد .
يا كسى است كه پيرو حاملان علم است ، ولى در شناخت رمز و راز علم بصيرتش نيست ، در اولين شبهه كه بر او عارض مىشود ، شك و ترديد در دلش شراره مىافروزد . نه اين و نه آن . يا كسى است كه سخت خواستار لذت است و در شهوات ،
عنان گسيخته و شيفته جمع مال و اندوختن آن . اينان ، هيچيك ، پاسدار دين نباشند .
بيش از هر چيز به ستوران چرنده مىمانند . بدين گونه است كه علم با مرگ حاملانش مىميرد .
آرى ، زمين هيچگاه از حجت قائم خداوندى خالى نمىماند . خواه آشكار و مشهور باشد يا ترسان و پنهان از ديدهها . تا حجتها و نشانههاى روشن دين خدا از
[ 869 ]
ميان نرود اينان آيا چند تن هستند ، يا در كجايند ؟ به خدا سوگند ، كه شمارشان بس اندك است ، ولى قدر و منزلتشان بسيار است . خداوند به اينان حجتها و نشانههاى روشن خود را حفظ كند ، تا آن را به همانندان خود به وديعت سپارند و اين بذر در دلهاى ايشان بكارند . علم و حقيقت و بصيرت به آنان روىآور شده و روح يقين را يافتهاند و آنچه ناز پروردگان ، دشوار پنداشتهاند ، بر خود آسان ساختهاند . و بر آنچه نادانان از آن مىترسند انس گرفتهاند . به تن همدم دنيايند ولى جانشان به جهان بالا پيوسته است . جانشينان خداوند در روى زمين هستند و داعيان دين اويند . آه ، آه . چه آرزومند ديدارشان هستم . اى كميل ، اگر خواهى بازگرد .