متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
81 امام ( ع ) فرمود :
مَنْ أَصْلَحَ مَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اَللَّهِ أَصْلَحَ اَللَّهُ مَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اَلنَّاسِ وَ مَنْ أَصْلَحَ أَمْرَ آخِرَتِهِ أَصْلَحَ اَللَّهُ لَهُ أَمْرَ دُنْيَاهُ وَ مَنْ كَانَ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ وَاعِظٌ كَانَ عَلَيْهِ مِنَ اَللَّهِ حَافِظٌ « هر كه ما بين خود و خدا اصلاح كند ، خداوند ما بين او و مردم را اصلاح
[ 29 ] سوره انفال ( 8 ) آيه ( 33 ) يعنى : خداوند مردم را تا تو در ميان آنها هستى عذاب نمىكند و تا طلب آمرزش مىكنند ، آنان را به كيفر نمىرساند .
[ 483 ]
نمايد ، و هر كه كار آخرت را اصلاح كند ، خدا كار دنياى او را اصلاح نمايد ، و هر كه از جانب خود پند دهندهاى داشته باشد ، از طرف خدا نگهبانى خواهد داشت . » اصلاح ما بين خود و خدا به وسيله تقواست كه باعث خوشنودى خدا مىگردد ، و چون از جمله آثار تقوا اصلاح قواى شهوت و غضب ، كه اساس فساد در ميان مردمند ، و نيز پايبندى به اعتدال در مورد اين قوا مىباشد ، بنابر اين اصلاح ما بين او و مردم نيز وابسته به اصلاح همان قواست .
و هم چنين از جمله لوازم اصلاح امر آخرت ، جذب نشدن مردم به طرف دنيا و خوددارى از حرص نسبت به مال دنياست ، و اين نيز بسته به برخورد صحيح آنان و رفتارشان با اخلاق حسنه است كه خود موجب اصلاح امر آخرت و باعث تحت تأثير قرار گرفتن و علاقهمندى آنان به كسى است كه واجد اين صفات است و باعث سودرسانى و كمك و آزار نرساندن مردم به او مىگردد ، و به اين ترتيب باعث اصلاح دنياى او مىشود . از طرفى تحصيل دنياى مطلوب براى كسى كه امر آخرتش را اصلاح كند سهل است و دنياى مطلوب همان حدّ اعتدال از نياز وى مىباشد . و اين هم امرى است كه عنايت پروردگار و فراهم آوردن و اصلاح آن را در طول مدّت زندگانى دنيا ، عهدهدار است .
امّا مطلب سوم ، خود را موعظه كردن باعث تقواى الهى و پايبندى به اعتدال در مورد قواى شهوت و غضب است كه اينها اساس شرّ و ريشه فسادى هستند كه مستلزم هلاكت دنيا و آخرت مىباشند ، امّا موعظه كردن خويش باعث آن مىگردد كه خدا انسان را از شر آنها نگاه دارد .