متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
65 امام ( ع ) فرمود :
مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً فَلْيَبْدَأْ بِتَعْلِيمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِيمِ غَيْرِهِ وَ لْيَكُنْ تَأْدِيبُهُ بِسِيرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِيبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلاَلِ مِنْ مُعَلِّمِ اَلنَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِمْ « هر كس خود را به پيشوايى مردم گمارد ، بايد پيش از تعليم ديگرى نخست به تعليم خود بپردازد و به جاى آن كه به گفتار ، ديگرى را تربيت كند ، بايد به رفتار ادب كننده او باشد . و آن كس كه آموزنده و ادب كننده خويشتن است سزاوارتر به احترام است تا آن كه مردم را آموزش و پرورش مىدهد . » امام ( ع ) به آداب رهبران علم و فضايل اخلاقى اشاره فرموده است :
1 بر پيشوا واجب است كه نخست خويشتن را تعليم دهد ، يعنى : نسبت به آدابى كه داناست خويشتن را تمرين دهد تا رفتار و گفتارش موافق علم و آگاهىاش باشد ، براى اين كه مردم براى پيروى از آنچه از رفتار و حالات پيشوايان ببينند آمادهترند تا گفتار تنها ، بخصوص وقتى كه در رفتارها خلاف آن را مشاهده كنند ، چه ، اين خود باعث بدگمانى در گفتههاى مخالف رفتار ، و گستاخى بر مخالفت سخنانى كه از آنان زبانزد شده ، مىگردد ، هر چند كه به ظاهر راست و درست باشند . و به چنين مطلبى شعر زير اشاره دارد :
از ديگران آنچه را كه خود نظير آن را انجام مىدهى ، نهى نكن كه اگر چنين كنى ، براى تو ننگ بزرگى است 2 امام او را راهنمايى كرده است ، بر اين كه آموزش ديگران نخست به
[ 467 ]
وسيله روش درست و رفتار پسنديده انجام گيرد به همان دليلى كه بيان شد ،
طبيعت انسانها با ديدن رفتار ، رامتر و اثرپذيرتر است تا گفتار ، و بعد هم آن روش و رفتار بايد با گفتار مطابق باشد .
آنگاه امام ( ع ) با اين بيان كه آن كسى كه خود را ادب كند ، سزاوارتر به بزرگداشت و احترام است تا آن كه ديگران را ادب مىكند ، وى را به تأديب نفس واداشته است . توضيح آن كه كسى كه خود را به فضيلتى ادب مىكند كامل مىگردد و ادب كردن ديگران فرع بر ادب كردن خويشتن است ، و اصل ارزشمندتر و سزاوارتر به تعظيم است تا فرع . و اين مطلب به منزله صغرا براى قياس مضمرى است كه كبراى مقدّر آن چنين است : آن كس كه سزاوارتر به احترام باشد ، لازم است چيزى را اول خود انجام دهد كه به خاطر آن نسبت به ديگران شايستهتر به احترام گشته است .