متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
( 40 )
18 گفتارى در نكوهش از اختلاف دانشمندان در فتاوى
قضيهاى به عنوان حكمى از احكام ، نزد يكى از ايشان مطرح مىشود ، و او با رأى خود فتوايى مىدهد . و چون همين مسأله بر ديگرى عرضه مىشود ، فتوايى ديگر گونه مىدهد . پس آن گاه هر دو به رهبرى روى مىآورند كه قضاوت را به اينان سپرده است و او هر دو حكم متضاد را صواب مىشمارد . و اين در حالى است كه خدا و پيامبر و كتابشان يكى باشد .
آيا خداوند ، به اختلاف فرمانشان داده است و اينان با اختلاف ، خدا را فرمان بردهاند ؟ يا اينكه خداوند از اختلاف نهيشان فرموده است و ايشان نافرمانيش مىكنند ؟
يا خداوند سبحان دين ناقصى فرو فرستاده ، از اين عالمان در تكميل آن يارى خواسته ؟
يا اينان شركاى اوىاند ، و صدور اين رايهاى متضاد ، شايستهشان است و پذيرفتنش بر خداوند بايسته ؟ يا خداوند سبحان دين كاملى فرو فرستاده ، اما پيامبر كه درود خدا بر او و بر خاندانش باد در تبليغ و اداى آن كوتاهى روا داشته ؟ ترديدى نيست كه اين تناقض گوئيها به خداوند ارتباطى نمىيابد ، كه او چيزى فروگذار نكرده ، كمبودى نگذاشته است و خود به صراحت مىفرمايد : « ما در اين كتاب چيزى را فروگذار
[ 36 ]
نكردهايم » . ( قرآن كريم ، سورهى 6 ، آيهى 38 ) و نيز مىفرمايد : « در اين كتاب براى هر چيزى ، بيانى روشن است » . ( قرآن كريم ، سورهى 16 ، آيهى 89 ) و هم او يادآور شده است كه هر بخشى از قرآن ، تصديق كنندهى بخشهاى ديگر است و هيچ تناقض و اختلافى در آن نيست ، و در همين زمينه است كه مىفرمايد : « اگر اين كتاب از نزد غير خدا بود ، هر آينه در آن اختلاف فراوانى مىيافتند » . ( قرآن كريم ، سورهى 4 ، آيهى 82 ) ظاهر قرآن بسى زيبا است و باطنش ژرف و ناپيدا ، شگفتيهايش پايان نپذيرد و ناشناختههايش سپرى نشود ، و جز با فروغ آن سياهيها زدوده نگردد .