لغت نامه دهخدا | لاریجان

لارجان . ناحیه رسوبی مثلثی که رود هراز پس از طی قوسی در جنوب کوه دماوند و تشکیل دادن قوسی و سیر بطرف شمال عبور از تنگه های متعدد تشکیل میدهد که شهر آمل در آن مثلث بنا شده است . این ناحیه را به چهار قسمت می توان تقسیم کرد:
1 - آمل . 2 - لاریجان . 3 - رستاق. 4 - دلارستاق. لاریجان ، از شمال محدود است به آمل و از مشرق به بندپی و از جنوب به دماوند و از مغرب به دلارستاق و به چند بلوک جدا مانند چلاو و امیریه در مشرق رود هراز و بالا لاریجان که دره اصلی رود هراز است تقسیم میشود. ناحیه لاریجان دارای آبهای فراوان و بواسطه خاکهای آتشفشانی بسیار حاصلخیز و به همین جهت قرای متعدد دارد که نزدیک بهم و در کنار رود هراز و شعب آن ساخته شده و اغلب آنها قدیمی میباشد و بواسطه مجاورت کوه دماوند چشمه های آب معدنی فراوان دارد. قریه مهم آن اسک است که در کنار رود هراز واقع شده و در دامنه کوه دماوند قریه رینه و امیریه و دامنه است . اهالی لاریجان بیشتر به گله داری و مال داری و تجارت مشغول هستند. چشمه های آب معدنی معروف این ناحیه عبارت است از چشمه آب گرم گوگردی در دامنه شرقی کوه دماوند که حمامی معروف به حمام شاه عباسی دارد و مردم از آن استفاده میکنند و علاوه بر آن چاله های دیگری در حوالی چشمه کنده اند که در موقع لزوم در آنها آب انداخته و استحمام می کنند. اهالی اعتقاد غریبی به آب گرم مزبور دارند و اگر چه آن فقط برای امراض جلدی مفید است ولی عموم مرضائی که دارای امراض جلدی نیستند برای معالجه و استحمام به آنجا میروند. دیگر چشمه آب آهن که در قسمت مرتفعتری واقع شده و برای کم خونی مفید است . دیگر چشمه اسک که در قریه اسک واقع است و دارای گاز کربنیک بسیار و املاح مختلفه است . در مغرب اسک چشمه دیگری موسوم به آب فرنگی است . به طورکلی باید متوجه بود که چون طرز استفاده از این آبها مطابق قواعد علمی و صحی نیست از هیچ یک از آنها امید بهبود و معالجه قطعی نمی توان انتظار داشت مگر در صورتی که مانند دیگر ممالک در سر هر یک از آنها بناهای لازمه برای استفاده از آبها ساخته شود و فوائد هر یک از آنها را نیزبطور واضح معلوم کنند. (جغرافیای سیاسی تالیف کیهان ص 295).