لغت نامه دهخدا | طالش دولاب

نام ناحیه ای است در گیلان . مطابق تقسیماتی که در جغرافی کیهان برای گیلان شده ، هفدهمین ناحیه محسوب است . از شمال محدود است به اسالم و از مغرب به خلخال ، و از جنوب به شاندرمن و گسکر طول آن 431 و عرض آن 30 کیلومتر، و به دو ناحیه تقسیم میشود: اول گل دولاب که دارای اراضی پست است ، دوم ناحیه کوهستانی که آن را طالش دولاب میگویند. آب و هوای قسمت پست آن ناسالم و مهمترین قراء آن پونل است که بین چاپ سرا و شفارود واقع شده ، و معدن سنگی دارد، و بواسطه راه آهن کوچکی به مرداب متصل میشود، و سنگهائی که برای ساختن بندر انزلی لازم بوده از آن معدن حمل شده ، جمعیت طالش دولاب در حدود 15000 نفر و تقسیمات جزء آن از این قرار است : آب کنار، گیله دولاب ، قشلاق طالش دولاب ، ییلاق طالش دولاب . و بعلاوه دارای قراء متعدد میباشد. (جغرافی کیهان ج 2 ص 278) در طالش دولاب جنگلهای قابل بهره برداری بسیار است . (جغرافی کیهان ج 3 ص 8). در اطراف طالش دولاب معدن نفط یافت میشود. (همان کتاب ج 3 ص 238). خطی از راه آهن از کنار مرداب از خاک وزان شروع شده و پس از طی دو فرسخ از جنگل به خاک طالش دولاب میرسد، فقط استفاده ای که از این راه میشده ، حمل سنگ از کوه به بندر انزلی ، و گاهی هم حمل زغال سنگ و هیزم و برنج بوده ، فعلاً این راه متروک ، و دائر کردن آن مستلزم مخارج زیادی است . (جغرافی کیهان ج 4 ص 470). بعضی تصورمی کنند که «کادوسیان » نیاکان طالشهای کنونی بوده اندو کادوس مصحف ، یا یونانی شده تالوش است که در قرون بعد تالش یا طالش شده . مدرکی عجالةً برای تایید این حدس نداریم . (ایران باستان ج 2 ص 1129). در عهدنامه گلستان که در سال 1228 ه' . ق. برای تعیین حدود سرحدی بین دولتین ایران و روس منعقد گردید، طالش که جزء ایران بود، به تصرف روسها درآمد. سپس در سال 1243ه' . ق. عهدنامه ترکمانچای انعقاد یافته و عهدنامه گلستان فسخ شد که تا این تاریخ نیز عهدنامه ترکمانچای مجری است . (جغرافی کیهان ج 3 صص 22-21). نام یکی از بلوک پنجگانه شهرستان خمسه طوالش است . این بلوک فعلاً به سه دهستان میانده ، بره سر، خشابر تقسیم شده است . طالش دولاب از شمال به دهستان اسالم از جنوب به شاندرمن و از خاور به گیل دولاب و از باختر به کوهستان بین خلخال و دریای خزر محدود است . سکنه طالش دولاب مسلمان و سنی اند و زبان مادری آنها طالشی و عموماً به ترکی آشنا هستند. قسمت عمده قراء طالش دولاب از رودخانه شفارود، دنیاچال و چاف رود مشروب میگردد. محل ییلاقی آنها سرچشمه رودهای مذکور میباشد. راه شوسه بندر انزلی به آستارا از وسط دهستان عبور میکند شغل عمده سکنه زراعت و گله داری است . تابستان اکثر سکنه به ییلاق میروند... (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 2).