لغت نامه دهخدا | تیموریان

(سلسله ) یا گورکانیان ایران (771 - 911 ه' . ق.) امیرتیمور کشوری وسیع و دولتی عظیم ایجاد کرد و خطه ماوراءالنهر را به مقامی از اهمیت رسانید که تا آن زمان هیچگاه بدان پایه نرسیده بود. سمرقند پایتخت مملکتی بزرگ شد و لااقل اسماً از دهلی تا دمشق و از دریاچه خوارزم (آرال ) تا خلیج فارس وسعت داشت . و چون فتوحات تیمور بیشتر جنبه یورش و هجوم داشت تا تسخیر واقعی غالب ممالک مفتوح به زودی از تصرف تیموریان خارج شد. با این حال ماوراءالنهر مدتی مرکز دولتی شد که قسمت اعظم ایران وافغانستان را علاوه بر ولایات ماوراءالنهر شامل بود. هنگامی که ممالک وسیع تیموری تجزیه یافت دوره هرج ومرج پیش آمد. به محض اینکه تیمور مرد، ترکان عثمانی و آل جلایر و ترکمانان درصدد تصرف ممالک ازدست رفته خود برآمدند. معهذا، اولاد تیمور موفق شدند که شمال ایران را در مدت یک قرن جهت خود نگاهدارند. ولی آنان غالباً با یکدیگر در نزاع بودند. با وجود این شاهرخ موفق شد که مناقشات اقوام خود را تا حدی رفع و قدرت و اعتبار مملکت را حفظ کند. اما پس از مرگ او ممالکش به قسمتهای کوچکتر مجزا شد و بر اثر همین کیفیت صفویان و امرای شیبانی آنها را به متصرفات خود ضمیمه کردند. با این حال خاندان تیموری از میان نرفت و شعبه اولاد بابر، دولتی جدید در هندوستان تشکیل دادند که اروپائیان آن را «مغول کبیر» نامند. افراد خاندان تیموری از این قرارند: تیمور (771 - 807 ه' . ق). خلیل (807 - 812 ه' . ق.). شاهرخ (807 - 850 ه' . ق.). الغ بیک (850 - 853). عبداللطیف (853 - 854). عبداللّه (854 - 855). ابوسعید (855 - 872). احمد (872 - 899).محمود (899-900). از 900 تا 911 ه' . ق. دوره هرج و مرج . این سلسله بدست امرای شیبانی منقرض شد. تیموریان خدماتی هم کرده اند از آن جمله : خلیل نوه تیمور که بدو هیچگونه شباهتی نداشت ، اهتمام کامل به رفاه وسعادت مملکت معطوف داشت و خدماتی به علم و ادب کرد.شاهرخ طرفدار جدی علوم و صنایع بود و مسجد و بقعه مقدس رضوی که زیارتگاه شیعیان است از اوست . پسر او، الغبیک فرمان داد زیجی ترتیب دادند. حسین بن بایقرا نیز حامی علوم و ادبیات بود. (از فرهنگ فارسی معین ).