لغت نامه دهخدا | تاریخ هجری

در زمره تاریخهای جدید محسوب است . ابتداء آن از روز جمعه 16 ژوئیه 622 م . است و مورد پیروی همه مسلمانان است . و این تاریخ بر مبنای زمانی است که حضرت محمد (ص ) در آن تاریخ از مکه به مدینه مهاجرت کرده است . مولف کشاف اصطلاحات الفنون آرد: باید دانست که تاریخها بحسب اصطلاح هر قومی مختلف است و از آنجمله تاریخ هجرت است و آن آغاز محرم سالی است که هجرت پیغمبر صلی اللّه علیه وسلم از مکه به مدینه در آن روی داد. وماههای این تاریخ معروف و ماخوذ از رویت هلال است و هیچ ماه آن بیش از 30 و کمتر از 29 روز نیست و ممکن است که چهار ماه آن متوالیاً 30 روز و سه ماه 29روزی باشد و سالها و ماههای آن قمری حقیقی است و هر سال هجری 12 ماه است و منجمان ماه محرم را 30 روز و صفر را 29 روز گیرند و بهمین طریق الی آخر، بنابراین سالها و ماههای آنها قمری اصطلاحی است ... و سبب وضع تاریخ هجری اینست که ابوموسی اشعری به عمر رضی اللّه عنه نوشت که چکی رسیده است از امیرالمومنین که تاریخ پرداختش ماه شعبان است ، ولی نمیدانم کدام شعبان است . شعبان گذشته یا شعبان آینده . پس عمر بزرگان صحابه را جمع نمود و از آنها برای ضبط ایام مشاورت بعمل آورد، هرمزان فرمانروای اهواز در دست آنان اسیر بود و گفت ما حسابی داریم که آنرا «ماه روز» نامیم که حساب ماههاو سالها باشد و کیفیت استعمال آنرا بیان کرد. پس عمر بوضع تاریخ فرمان داد. عده ای از یهودان بتاریخ روم اشاره کردند ولی این تاریخ بعلت طولانی بودنش مقبول نیفتاد، گروهی تاریخ ایرانیان را پیشنهاد کردند، این هم بعلت نداشتن مبداء معینی مردود گردید زیرا مبداءتاریخهای فرس بوسیله پادشاهی برقرار می شد و تاریخ قبلی کنار افکنده میشد پس عقیده آنان بر این قرار گرفت که روزی از ایام حضرت رسول را مبداء تاریخ قرار دهند. برای این کار زمان بعثت را بعلت نامعلوم بودن آن و وقت تولد را بعلت وجود اختلاف در تاریخ آن صلاح ندانستند زیرا می گفتند که تولد حضرت شب دوم یا هشتم یا 13 ربیعالاًّخر سال چهلم یا چهل ودوم یا چهل وسوم از سلطنت انوشیروان اتفاق افتاده است . و زمان وفات را هم بعلت ناخوش آیندی طبع قبول نکردند، پس راه وسطی انتخاب کردند و زمان هجرت از مکه بمدینه را مبداء قرار دادند که از آن زمان دولت اسلامی پدید آمد، و هجرت روزسه شنبه 8 ربیعالاول بود، اول این سال روز پنجشنبه محرم بود بنابراین در سال 17 هجری همگی بدین تاریخ متفق شدند. (کشاف اصطلاحات الفنون چ احمد جودت ج 1 ص 64).