متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
428 از امام ( ع ) پرسيدند : بزرگترين شاعران كيست ؟ فرمود :
إِنَّ اَلْقَوْمَ لَمْ يَجْرُوا فِي حَلْبَةٍ تُعْرَفُ اَلْغَايَةُ عِنْدَ قَصَبَتِهَا فَإِنْ كَانَ وَ لاَ بُدَّ فَالْمَلِكُ اَلضِّلِّيلُ يريد إمرأ القيس « آن گروه در يك رديف اسب تازى نكردهاند تا در پايان ربودن نى ، كمال آنها شناخته شود ، و اگر ناگزير بايد برترين آنها تعيين شود ، پس پادشاه بسيار گمراه برتر است » . مقصود امام ( ع ) امرؤ القيس است .
منظور آن است كه شاعران به يك سبك شعر نسرودهاند تا ميان آنها بالا و پايين تعيين شود بلكه هر كدام از آنها حالت مخصوصى دارند كه در آن حال شعر نيكو مىسرايند و ذوق آنها به كار مىافتد ، يكى وقت نشاط ، و ديگرى در هنگام ترس ، و آن ديگرى در حال خوشى و شادمانى شعر خوب مىسرايد . و از اين رو گفتهاند : بهترين شاعر عرب امرؤ القيس است وقتى كه سوار بر اسب باشد ، اعشى است آنگاه كه بخواهد و با نشاط باشد ، و نابغه است وقتى كه بترسد .
[ 776 ]
كلمه حلبه ، يعنى دستهاى از اسبان كه در كنار هم براى مسابقه يك نواخت ايستادهاند ، با ذكر كلمات : إجراء و غايت و قصبتها ترشيح به كار برده است با اين توضيح كه عادت عرب بر اين بود كه نى را در انتهاى مسافتى قرار مىدادند ،
هر كس زودتر مىرسيد و آن نى را بر مىداشت ، برنده مسابقه محسوب مىشد .
عبارت : فان كان و لا بدّ . . .
يعنى اگر بايد و ناگزير از داورى هستم .
امام ( ع ) درباره امرؤ القيس نظر داد ، چون او برخلاف ديگران در بيشترين حالات خود شعر نيكو مىسرود همان طورى كه در روايت ديگرى از امام ( ع ) رسيده است كه ابوالاسود از آن بزرگوار درباره بهترين شاعر عرب پرسيد ، فرمود : اگر اينان را در يك جهت و هدفى بسنجند ، بهترين آنها را مىشناسيم ، امّا اگر معيار يكى نباشد ، پس آن كه نه از روى شوق و نه تنها از روى ترس شعر خوب مىگفت ،
پادشاه گمراه [ امرؤا القيس ] است . او را « ضلّيل » گفتهاند به دليل گمراهى زياد ، و شدّت گمراهى ، و بعضى گفتهاند : از آن جهت كه وى در آخر عمرش نصرانى شد ، و بعضى گفتهاند : به دليل پرده درى زياد ، و اظهار فسق و فجور ، چنان كه در شعرش پيداست .
از متنّبى نقل كردهاند : امرؤالقيس شتر را ، هم دوشيد و هم سوار شد ، و هم قسمت خوب گوشت آن را برداشت ، و لبيد ، جگر و دل و قلوه آن را سهم برد و استخوانها و فضولاتش ماند ، ما [ شاعران ديگر ] آنها را بين خود تقسيم كرديم . از لبيد [ 106 ] بن ربيعه پرسيدند : بهترين شاعر عرب كيست ؟ گفت : پادشاه بسيار گمراه [ امرؤالقيس ] ، گفتند : بعد از آن چه كسى ؟ گفت : جوانى كم شعر يعنى
[ 106 ] يكى از شعراى معلّقات سبع ، و از قبيله بنى عامر است ( 560 661 ) كه پس از اسلام آوردن به كوفه رفت و تا پايان عمر آنجا ماند ، ديوانى دارد ، كه به چاپ رسيده ، و مطلع آن چنين است : عفت الدّيار محلها و مقامها بمنى تأبّد غولها فرجامها . اعلام المنجد م .
[ 777 ]
طرفه [ 107 ] ، پرسيدند : بعد از او چه كسى ؟ گفت : پيرمرد ، ابو عقيل ، يعنى خودش .