متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
304 امام ( ع ) در پاسخ كسى كه از وى مشكلى را پرسيد فرمود :
سَلْ تَفَقُّهاً وَ لاَ تَسْأَلْ تَعَنُّتاً فَإِنَّ اَلْجَاهِلَ اَلْمُتَعَلِّمَ شَبِيهٌ بِالْعَالِمِ وَ إِنَّ اَلْعَالِمَ اَلْمُتَعَسِّفَ شَبِيهٌ بِالْجَاهِلِ اَلْمُتَعَنِّتِ معضلة : مسأله مشكل تعنّت : درخواست كار دشوار براى كسى كه از او چيزى مىطلبد تعسف : بيراهه رفتن « بپرس براى آموختن نه براى به مشكل افكندن ، زيرا نادانى كه در صدد فراگيرى است مانند داناست اما عالمى كه به بيراهه رود به سان نادان است » . امام ( ع ) از گفتار پرسش كننده فهميد كه هدفش آزمودن امام ( ع ) است ،
اين بود كه قبل از پاسخ به ادب كردن و راهنمايى او پرداخت بر آنچه شايسته پرسش و هدف پرسيدن است يعنى چيز فهمى نه طرف را به سختى انداختن ،
چون مورد اوّل براى انسان مفيد است .
تفقّها و تعنّتا دو مفعول له و يا دو مصدرند كه جايگزين حال شدهاند ،
امام ( ع ) به وسيله قياس مضمرى بر سؤال براى آموزش ترغيب كرده است كه صغراى آن عبارت : فانّ الجاهل المتعلّم شبيه بالعالم است ، و وجه شبه ، مشترك بودن آن دو تن در دانش طلبى و مقصد است . و كبراى مقدّر آن چنين است : و هر كس كه مانند عالم باشد ، شايسته است كه روش او را داشته باشد .
آنگاه از رفتن به راه نادرست در پرسش ، و انحراف از آن به چيزى غير از مقصود اصلى به وسيله قياس مضمرى بر حذر داشته است كه صغراى آن : فانّ
[ 682 ]
العالم . . . بالجهل مىباشد ، و وجه شبه آن است كه چنان عالمى سؤال را بىمورد مطرح مىنمايد و همچون نادان پرسشهاى نابجا و درخواست ناروا مىكند ، و كبراى مقدّر نيز چنين است : و هر كس كه شبيه نادانان باشد بايد از روش او اجتناب كرد تا از اين شباهت به دور باشد .