متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
204 امام ( ع ) فرمود :
أَكْثَرُ مَصَارِعِ اَلْعُقُولِ تَحْتَ بُرُوقِ اَلْمَطَامِعِ « بيشتر لغزشگاههاى عقلها ، زير درخشش حرص و آزهاست » . از خصوصيت عقل آن است كه شايستگى دارد تا در برابر نفس امّاره بايستد و آن را بشكند و در مسير خواستههاى شايسته خود به كارش گيرد ، و از ويژگيهاى نفس ، فريب دادن عقل و گول زدن آن به وسيله آراستن زندگانى و اندوختههاى دنيا و دل بستن بدانهاست . پس خردهاى سستى كه از طرف خدا تأييد نشدهاند ، بيشتر فريب مىخورند و در ستيز با نفس امّاره وقتى كه چيزى طمع برانگيز و خواستهاى از امور دنيا بدرخشد به خاك مىافتند ، پس كلمه مصارع را به جهت مغلوبيّت عقول و تحت تأثير قرار گرفتن آنها از نفوس ،
استعاره آورده است ، و در خوارى و فرمانبرى از نفوس و تاب مقاومت نياوردن در
[ 600 ]
برابر نفوس ، عقل را به مردى كه در جنگ به خاك مىافتد تشبيه كرده است . و همچنين لفظ بروق ( درخششها ) را استعاره براى آنچه از موارد طمع ، آورده است كه در تصوّر انسان مىدرخشد . و بيشتر اوقات علوم و خاطرههاى ذهنى را به خاطر لطافت و درخشش و سرعت حركت به برقها تشبيه مىكنند . و اما اين كه كلمه تحت را به كار برده ، براى آن است ، كه از خصوصيت به خاك افتادنها ، پايين بودن است .