متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
[ 564 ]
147 سه سخن از سخنان امام ( ع ) :
مَنْ مَلَكَ اِسْتَأْثَرَ وَ مَنْ اِسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَكَ وَ مَنْ شَاوَرَ اَلرِّجَالَ شَارَكَهَا فِي عُقُولِهَا « هر كس تسلّط يافت ، خود رأى مىشود ، و هر كس خود رأى شد ، هلاك مىشود ، و هر كس با مردان مشورت كند ، شريك عقلهاى آنها مىگردد . » يكى از آن سخنان ، اين است كه : هر كس سيطره يافت ، خود رأى مىشود .
مقصود اين است كه روش پادشاهان در امور مورد علاقهشان ، خودرأيى و تكروى است ، از آن جهت كه بر ديگران مسلّطند و نسبت به خواهشهاى نفسانى خود ،
بلامنازعند . و اين سخن مانند ضرب المثلى است كه آن را در مورد كسانى به كار مىبرند كه به كارى دست يابند ، و بعد آن را به خود اختصاص دهند و ديگران را مانع شوند .
سخن دوم : هر كه خود رأى شد ، به هلاكت رسيد . زيرا تكروى انسان در فكر و نظر خود و نپذيرفتن نصيحت و مشورت ديگران در جنگ و امثال آن ، او را در معرض خطا قرار مىدهد و باعث هلاكت او مىگردد ، گويا امام ( ع ) فرموده است : هر كس خودرأى باشد ، در معرض هلاكت است ، بنابر اين هلاكت را از باب اطلاق ما بالفعل بر ما بالقوّة به جاى : معرض هلاكت ، به طور مجاز به كار برده است .
سخن سوم : هر كس با مردان مشورت كند ، شريك عقلهاى آنان است .
توضيح آن كه در آن صورت از بهترين نظر بهرهبردارى كرده و آن را به كار مىبندد ،
پس تمام خردهاى مردان ، در اختيار او قرار گرفته است ، چه او از نتايج خردها سود مىبرد . و اين سخن تشويق به مشورت با ديگران است .