متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
82 امام ( ع ) فرمود :
اَلْفَقِيهُ كُلُّ اَلْفَقِيهِ مَنْ لَمْ يُقَنِّطِ اَلنَّاسَ مِنْ رَحْمَةِ اَللَّهِ وَ لَمْ يُؤْيِسْهُمْ مِنْ رَوْحِ اَللَّهِ وَ لَمْ يُؤْمِنْهُمْ مِنْ مَكْرِ اَللَّهِ
[ 484 ]
« فهميده و زيرك واقعى ، آن كسى است كه مردم را از رحمت خدا نااميد نكند و آنها را از آسايش و راحتى از طرف خدا مأيوس نگرداند ، و از مكر و كيفر الهى ايمن نسازد » . مقصود امام ( ع ) از كل الفقيه كنايه از فهم كامل ، يعنى كسى كه در دانايى كامل است ، توضيح آن كه هر كس در باره قرآن مجيد بينشى پيدا كند مىفهمد كه نخستين هدف قرآن ، دعوت مردم به سمت خدا از راههاى مخصوصى به صورت تشويق ، تهديد ، وعده خوب ، وعده عذاب ، بشارت ، بيم دادن و امثال اينها است ،
پس در اين صورت لازمه چنين دركى آن است كه مردم را به وسيله آياتى كه وعده عذاب و بيم داده از رحمت خدا نااميد نكند و بدان وسيله از آسايش و خوشى مأيوس نگرداند ، زيرا لازمه نوميدى ، وادار ساختن گنهكاران به گناه و پيروى از هوى و هوس دنيايى است چرا كه اميدى به نتيجه اخروى و خوددارى از گناه ندارند ، و از اينرو است كه خداى متعال فرموده است : قُلْ يا عَبادِىَ الَّذينَ اَسْرَفُوا عَلى اَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ اِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً اِنَّهُ هُوَ الْغَفُور الرَّحيمُ [ 30 ] . و نيز فرموده است : اِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رُوحِ اللَّهِ اِلاَّ الْقُومُ الْكافِرُونَ [ 31 ] . و از مكر الهى با اعتقاد به آيات وعده و بشارت خدا ، آنها را ايمن نسازد ، تا مبادا ، آيات بشارت باعث اطمينان و اعتماد آنان شود و دچار گناه و پيروى از هوى گردند ، و از اينرو خداى متعال فرموده است : اَفَاَمِنُوا مَكْرَ اللَّهِ فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ اِلاَّ الْقُومُ الخاسِرُونَ [ 32 ] . بلكه
[ 30 ] سوره زمر ( 39 ) آيه ( 53 ) يعنى : بگو اى پيامبر به بندگانم كه بر نفس خود اسراف كردهاند ، هرگز از رحمت خدا نوميد مباشيد ، البته خدا همه گناهان را [ اگر توبه كنيد ] خواهد بخشيد كه او بسيار بخشنده و مهربان است .
[ 31 ] سوره يوسف ( 12 ) آيه ( 87 ) يعنى : هرگز جز كافران هيچ كس از رحمت خدا نوميد نيست .
[ 32 ] سوره اعراف ( 7 ) آيه ( 99 ) يعنى : آيا از مكر خدا غافل ماندهاند در صورتى كه از آن غافل نشوند مگر مردم زيانكار .
[ 485 ]
در موعظه و دعوت به سوى خدا بايد از هدفهاى سنّت و قوانين الهى پيروى كند .