متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
[ 182 ]
220 گفتار آن حضرت در بيان وصف كسى كه با آن حضرت ، به خلافت بيعت كرد كه با عبارات ديگر در خطبههاى قبل نيز بيان شده است [ 1 ] ، و در اينجا خطاب به مردم مىفرمايد :
وَ بَسَطْتُمْ يَدِي فَكَفَفْتُهَا وَ مَدَدْتُمُوهَا فَقَبَضْتُهَا ثُمَّ تَدَاكَكْتُمْ عَلَيَّ تَدَاكَّ اَلْإِبِلِ اَلْهِيمِ عَلَى حِيَاضِهَا يَوْمَ وِرْدِهَا حَتَّى اِنْقَطَعَتِ
[ 351 ]
اَلنَّعْلُ وَ سَقَطَ اَلرِّدَاءُ وَ وُطِئَ اَلضَّعِيفُ وَ بَلَغَ مِنْ سُرُورِ اَلنَّاسِ بِبَيْعَتِهِمْ إِيَّايَ أَنِ اِبْتَهَجَ بِهَا اَلصَّغِيرُ وَ هَدَجَ إِلَيْهَا اَلْكَبِيرُ وَ تَحَامَلَ نَحْوَهَا اَلْعَلِيلُ وَ حَسَرَتْ إِلَيْهَا اَلْكِعَابُ تداكّ : سخت ازدحام كردن تحامل : با زحمت راه رفتن حسرت : حجاب از چهره خود برداشت هيم : تشنگان كعاب : دختر برجسته پستان « شما براى بيعت دستهايم را گشوديد و به طرف خود كشيديد ولى من آن را بستم و از قبول بيعت خوددارى كردم ، تا سرانجام همانند شتران تشنه كه بر سر نهرهاى آب ازدحام مىكنند بر من هجوم آورديد چنان كه بند كفشم گسيخت و عبايم از دوشم افتاد ، و ناتوانان پايمال شدند ، و شادى مردم از بيعتشان با من
[ 1 ] خطبه 53 از همين كتاب و قسمت دوم 137 ، مطابق شماره فيض الاسلام .
[ 183 ]
به جايى رسيد كه اطفال با خوشحالى و پيران ناتوان با اندامهاى لرزان و بيماران با تحمل رنج و دوشيزگان بدون نقاب و عجله فراوان به سويم شتافتند . » امام ( ع ) در اين قسمت از سخنان خود ، به منظور استدلال عليه كسانى كه ظالمانه به مخالفت با او برخاستند و بيعت خود را شكستند وضعيت و چگونگى بيعت كردن آنان را تشريح مىفرمايد كه همان حالت اجتماعشان در آن روز ، دليل بر آن است كه آنها با اختيار و كمال ميل ، امر حكومت را به آن حضرت واگذار كردهاند ، و براى روشن شدن مطلب ، كثرت اجتماع و شدت هجوم آنها را به ازدحام شتران تشنه هنگام وارد شدن به آبشخور تشبيه كرده است ، نكته ديگرى كه در اين تشبيه به نظر مىرسد آن است كه حضرت فضايل علمى و عملى خود را كه زنده كننده ارواح است تشبيه به آب فرموده و نيازمندى مردم را به استفاده از آن فضيلتها ، به تشنگى شديدى تشبيه كرده است كه شتران را وادار مىكند تا براى رفع سوز تشنگى خود با حرص و ولع به جانب آب بشتابند .
و وطىء الضّعيف ،
مضمون اين جمله كه از اين شدت اجتماع مردم شخص ناتوان زير دست و پاى آنها لگدمال شد همان معنايى است كه در خطبه شقشقيّه به اين بيان فرموده است : آن چنان هجوم مردم بر من براى بيعت زياد بود كه فرزندانم ، حسن و حسين پايمال شدند و دو طرف لباسهايم پاره شد ، اين قسمت از سخنان حضرت در حقيقت اشاره به يك استدلال منطقى است كه صغراى آن در متن كلام امام وجود دارد و كبراى آن تقديرى است ، به اين صورت : شما با اين ميل و رغبت با من بيعت كرديد ، و كسى كه اين چنين بيعت كند نمىتواند به آسانى آن را از دست بدهد ، پس شما را نسزد كه اين بيعت را ،
درهم بشكنيد . توفيق از خداوند است .