نشانه حرف سی و دوم یعنی آخرین حرف از الفبای فارسی و حرف بیست و هشتم از الفبای عربی و حرف دهم از الفبای ابجدی است . در حساب جُمًّل آن را دَه گیرند. نام آن «یا»، «یاء»، «ی » و «یی »است و در خط به صورتهای زیر نوشته و با اصطلاحات «ی تنها» چنانکه «ی » در «خدای » و «ی اوّل » چنانکه «ی'» در «یار» و «پارسایی »، و «ی وسط» چنانکه «ی' » در «امین »، و «ی آخر» چنانکه «'ی » در «مسلمانی ». این علائم کتبی در عربی و فارسی علاوه بر اینکه نماینده حرف صامت «ی » [ ی ِ ] است نماینده مصوت «ی » [ ای ]
هم هست و با آنکه این دو از نظرزبانشناسی دو حرف کاملاً جداگانه است ، در عربی و فارسی یک حرف بشمار می رود و با توجه به تلفظ خاص یای مجهول که شرح آن خواهد آمد
این علائم کتبی نماینده سه صدا و سه حرف خواهد بود.
ابدالها
:
- حرف «ی » در فارسی دری مقابل با «آ» آید:
آرستن = یارستن .
- مقابل با همزه مفتوحه آید. (ظاهراً در کلمات ماخوذاز ترکی ):
ارنداغ = یرنداغ .
اغناق = یغناق.
اکدش = یکدش .
- در افعال مبدو به همزه مفتوح و مضموم ، هنگام الحاق «ب » یا حرف نفی «ن » و حرف نهی «م » پس از حروف مزبور و پیش از فعل ، «ی » بدل از همزه آید:
بیفتاد. نیفتاد. بیفکند. نیفکند. میفکن . میاموز. میاور. بیاورده ام . بیاسودی . بیارامیده . بیامد:
جوان گفت بر گوی و چندین مپای
بیاموز ما را تو ای نیک رای .
فردوسی .