خطیب و حکیمی از مفسرین کتب ارسطاطالیس . او کاتب یولیانس مرتد
بود. او راست : شرح قاطیغوریاس (مقولات )ارسطو. تفسیر تمام انالوطیقای اولی در سه مقاله . تفسیر انالوطیقای ثانی . دو شرح بر کتاب الکون و الفساد ارسطو صغیر و کبیر. بعض مواضع طوبیقا. بحثی راجع به بوئطیقا. شرح تمام کتاب السماء و العالم و آنرا یحیی بن عدی نقل یا اصلاح کرده است . تفسیر مقاله لام کتاب الحروف (الهیات ) ارسطو. تفسیر چند مقاله کتاب اخلاق ارسطو. شرح تمام کتاب النفس ارسطو. کتاب اءًلی یولیانوس فی التدبیر. کتاب النفس در دو مقاله . رسالة الی یولیانس الملک . و هم ثامسطیوس اصول و کلیات . (جوامع). مقاله اول کتاب راجع به طبیعیات اسکندر افرودیسی را تفسیر کرده است . دکتر لکلرک در تاریخ طب عرب گوید مترجمین کتب ثامسطیوس به عربی یا سریانی حنین بن اسحاق واسحاقبن حنین و ابوبشر متی و یحیی بن عدی بوده اند. شروح قاطیغوریاس او را حنین بن اسحاق شرح کرده . تفسیر انالوطیقای ثانی او را نیز به عربی ترجمه کرده اند زیرا که ترجمه به لاطینی از آن در دست است که بی شک از عربی نقل شده است . و ابوالفرج (ابن العبری ) گوید ثامسطیوس در نامه خود به یولیانوس نوشت که تنوع ادیان در پیشگاه خدایان امری پسندیده است و با این گفته او را از قتل و آزار مسیحیان بازداشت ... و ظاهراً یحیی بن عدی شروح او را بر کتاب ما بعدالطبیعه ارسطو به عربی ترجمه کرده باشد چه ابن الندیم گوید آن را به خط یحیی بن عدی دیدم - انتهی . (نقل به اختصار). مولف نزهةالارواح آورده است که او در میان حکمای یونان روش معلم خود ارسطو را اختیار کرد و به سمت وزارت برقرار گردید و کتب استاد خود را به بهترین و نیکوترین وجهی ترجمه کرد و بطوریکه شیخ ابوعلی رحمةاللّه تقریرات و شروح ثامسطیوس را بر سایر شروح ترجیح میدهد و معتبر میداند
. از ثامسطیوس سی و پنج خطابه در دست است که بیست خطابه آن دارای فوائدتاریخی و اجتماعی است . مولد او میان سالهای 310 و 320 م . و وفات وی در حدود 395 در قسطنطنیه بوده است .
مآخذ: ابن الندیم کتاب الفهرست ص 355 ابن ابی اصیبعة عیون الانباء ج 1 ص 23، 29، 36، 200 ج 2 ص 101، 206 قفطی ، تاریخ الحکماء ص 35، 36، 37، 38، 39، 40، 41، 42،107، 172، 174، 245، 300، 323، 356. ترجمه شهرزوری ص 191. (کشف الظنون ).