اعمال مشتركه اين ماه چهار قسم است :
قسم اوّل : اعمالى است كه در هر شب و روز اين ماه بجا آورده مى شود.
دعا بعد از هر فريضه
سيّد بن طاوس روايت كرده از حضرت امام جعفر صادق و امام موسى كاظم (عَليهِما السَّلام) كه فرمودند مى گوئى در ماه رَمَضان از اوّل تا به آخر آن بعد از هر فريضه :
اَللّهُمَّ ارْزُقْنى حَجَّ بَيْتِكَ الْحَرامِ فى
خدايا روزيم گردان حج خانه كعبه را در
عامى هذا وَ فى كُلِّ عامٍ ما اَبْقَيْتَنى فى يُسْرٍ مِنْكَ وَ عافِيَةٍ وَ سَعَةِ
اين سال و در هر سال تا زنده هستم در آسايش و تندرستى از جانب تو و وسعت
رِزْقٍ وَ لا تُخْلِنى مِنْ تِلْكَ الْمواقِفِ الْكَريمَةِ وَالْمَشاهِدِ الشَّريفَةِ
روزى و دورم مكن از اين اماكن گرامى و مشاهد شريفه
وَ زِيارَةِ قَبْرِ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ فى جَميعِ حَوائِجِ الدُّنْيا
و زيارت قبر پيامبرت كه درود تو بر او و آلش باد در همه حاجتهاى دنيا
وَالا خِرَةِ فَكُنْ لى اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ فيما تَقْضى وَ تُقَدِّرُ مِنَ الاَمْرِ
و آخرتم پشتيبان من باش خدايا از تو خواهم در آنچه بنا هست درباره اش حكم فرمائى و مقدر كنى در آن فرمان
الْمَحْتُومِ فى لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضاَّءِ الَّذى لا يُرَدُّ وَ لا يُبَدَّلُ اَنْ
حتمى و مسلم در شب قدر از آن تقديرى كه برگشت ندارد و تغيير نپذيرد كه
تَكْتُبَنى مِنْ حُجّاجِ بَيْتِكَ الْحَرامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ الْمَشْكُورِ سَعْيُهُمُ
مرا از حاجيان خانه محترم كعبه ات ثبت فرمايى آن حاجيانى كه حجشان درست و سعيشان مورد تقدير و سپاس است
الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ الْمُكَفَّرِ عَنْهُمْ سَيِّئاتُهُمْ وَاجْعَلْ فيما تَقْضى
و گناهانشان آمرزيده و كارهاى بدشان بخشيده شده است و قرار ده در همان قضا
وَ تُقَدِّرُ اَنْ تُطيلَ عُمْرى وَ تُوَسِّعَ عَلَىَّ رِزْقى وَ تُؤدِّى عَنّى اَمانَتى
و تقديراتت كه عمر مرا طولانى گردانى و روزيم را فراخ كنى و امانت و قرضم را
وَ دَيْنى آمينَ رَبَّ الْعالَمينَ
ادا فرمائى ، اجابت فرما اى پروردگار جهانيان
دعا عقب نمازهاى فريضه
و مى خوانى عقب نمازهاى فريضه :
يا عَلِىُّ يا عَظيمُ يا غَفُورُ يا رَحيمُ اَنْتَ الرَّبُّ الْعَظيمُ الَّذى لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىءٌ
اى والا اى بزرگ اى آمرزنده اى مهربان تويى پروردگار بزرگى كه نيست مانند او چيزى
وَ هُوَ السَّميعُ الْبَصيرُ وَ هذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ
و او شنوا و بينا است و اين ماهى است كه آنرا بزرگ و گرامى داشته و او را شرافت و برترى داده اى
عَلَى الشُّهُورِ وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذى فَرَضْتَ صِيامَهُ عَلَىَّ وَ هُوَ شَهْرُ
بر ماههاى ديگر و اين ماهى است كه روزه آن را بر من واجب كرده و اين ماه
رَمَضانَ الَّذى اَنْزَلْتَ فيهِ الْقُرْآنَ هُدىً لِلنّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى
رمضان است همان ماهى كه قرآن را در آن فرو فرستادى آن قرآنى كه راهنماى مردم و نشانه هاى روشنى از هدايت
وَالْفُرْقانِ وَ جَعَلْتَ فيهِ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَها خَيْراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ فَيا
و جدا ساختن (ميان حق و باطل ) است و قراردادى در اين ماه شب قدر را و آن را بهتر از هزار ماه كردى پس اى
ذَالْمَنِّ وَ لا يُمَنُّ عَلَيْكَ مُنَّ عَلَىَّ بِفَكاكِ رَقَبَتى مِنَ النّارِ فيمَنْ تَمُنُّ
منت دارى كه كسى بر تو منت ندارد منت نه بر من به آزاد ساختنم از آتش در ميان آنانكه
عَلَيْهِ وَ اَدْخِلْنِى الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ
بر آنها منت نهى و داخل بهشتم گردان برحمتت اى مهربانترين مهربانان
دعا بعد از هر نماز واجب
شيخ كفعمى درمصباح و بلد الامين و شيخ شهيد در مجموعه خود از حضرت رسول (صَلَّى اللَّهِ عَلِيهِ وَ آله) نقل كرده اند كه آن حضرت فرمود هركه اين دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجبى بخواند حق تعالى بيامرزد گناهان او را تا روز قيامت و دعا اين است :
اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلى اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ
خدايا بفرست بر خفتگان در گور نشاط و سرور
اَللّهُمَّ اَغْنِ كُلَّ فَقيرٍ اَللّهُمَّ اَشْبِعْ كُلَّ جايِعٍ اَللّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيانٍ
خدايا دارا كن هر ندارى را خدايا سير كن هر گرسنه اى را خدايا بپوشان هر برهنه را
اَللّهُمَّ اقْضِ دَيْنَ كُلِّ مَدينٍ اَللّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ كُلِّ مَكْرُوبٍ اَللّهُمَّ رُدَّ
خدايا ادا كن قرض هر قرضدارى را خدايا بگشا اندوه هر غمزده را خدايا به وطن بازگردان هر
كُلَّ غَريبٍ اَللّهُمَّ فُكَّ كُلَّ اَسيرٍ اَللّهُمَّ اَصْلِحْ كُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ
دور از وطنى را خدايا آزاد كن هر اسيرى را خدايا اصلاح كن هر فسادى را از كار
الْمُسْلِمينَ اَللّهُمَّ اشْفِ كُلَّ مَريضٍ اَللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناكَ اَللّهُمَّ
مسلمين خدايا درمان كن هر بيمارى را خدايا ببند رخنه فقر ما را به وسيله دارائى خود خدايا
غَيِّرْ سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِكَ اَللّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ وَاَغْنِنا مِنَ
بدى حال ما را بخوبى حال خودت مبدل كن خدايا ادا كن از ما قرض و بدهيمان را و بى نيازمان كن از
الْفَقْرِ اِنَّكَ عَلى كُلِّشَىءٍ قَديرٌ
ندارى كه راستى تو بر هر چيز توانائى
دعاى حجّ
و شيخ كلينى در كافى روايت كرده از ابوبصير كه حضرت صادق (عليه السلام) در ماه رمضان اين دعا رامى خواند :
اَللّهُمَّ اِنّى بِكَ وَ مِنْكَ اَطْلُبُ
خدايا من بوسيله تو و از شخص تو مى جويم
حاجَتى وَ مَنْ طَلَبَ حاجَةً اِلىَ النّاسِ فَاِنّى لا اَطْلُبُ حاجَتى اِلاّ
حاجتم را و هر كه حاجت خويش از مردم مى جويد ولى من نجويم حاجتم را جز
مِنْكَ وَحْدَكَ لا شَريكَ لَكَ وَ اَسْئَلُكَ بِفَضْلِكَ وَ رِضْوانِكَ اَنْ تُصَلِّىَ
از تو تنها كه شريكى ندارى و از تو خواهم به حق فضل و خوشنوديت كه درود فرستى
عَلى مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَيْتِهِ وَ اَنْ تَجْعَلَ لى فى عامى هذا اِلى بَيْتِكَ
بر محمد و خاندان او و اينكه در اين سال براى رسيدن من به خانه
الْحَرامِ سَبيلاً حِجَّةً مَبْرُورَةً مُتَقبَّلَةً زاكِيَةً خالِصَةً لَكَ تَقَرُّ بِها عَيْنى
محترمت كعبه راهى قرار دهى كه حجى صحيح و پذيرفته و پاكيزه و خالص براى تو انجام دهم آن چنانكه ديده ام
وَ تَرْفَعُ بِها دَرَجَتى وَ تَرْزُقَنى اَنْ اَغُضَّ بَصَرى وَ اَنْ اَحْفَظَ فَرْجى
بدان روشن شود و درجه ام بدان بالا رود و روزيم كن كه ديده ام را بپوشانم و عورتم را (از گناه ) نگهدارم
وَ اَنْ اَكُفَّ بِها عَنْ جَميعِ مَحارِمِكَ حَتّى لايَكُونَ شَىءٌ آثَرَ عِنْدى
و خود را از همه كارهاى حرام تو باز دارم تا بدان حد كه هيچ چيزى در پيش من محبوبتر
مِنْ طاعَتِكَ وَ خَشْيَتِكَ وَالْعَمَلِ بِما اَحْبَبْتَ وَالتَّرْكِ لِما كَرِهْتَ
از اطاعت و ترس از تو و انجام آنچه دوست دارى و نكردن آنچه را ناخوش دارى
وَ نَهَيْتَ عَنْهُ وَاجْعَلْ ذلِكَ فى يُسْرٍ وَ يَسارٍ وَ عافِيَةٍ وَ ما اَنْعَمْتَ بِهِ
و آنرا قدغن كرده اى نباشد و قرار ده همه اينها را در گشايش و آسودگى و تندرستى با هر چه نعمت كه
عَلَىَّ وَ اَسْئَلُكَ اَنْ تَجْعَلَ وَفاتى قَتْلاً فى سَبيلِكَ تَحْتَ رايَةِ نَبِيِّكَ
به من داده اى و از تو خواهم كه مرگ مرا كشته شدن در راهت قرار دهى كه در زير پرچم پيغمبرت
مَعَ اَوْلِياَّئِكَ وَ اَسْئَلُكَ اَنْ تَقْتُلَ بى اَعْداَّئَكَ وَ اَعْداَّءَ رَسُولِكَ وَ اَسْئَلُكَ
با دوستانت كشته شوم و از تو خواهم كه دشمنان خود و دشمنان پيامبرت را بدست من بكشى و از تو خواهم
اَنْ تُكْرِمَنى بِهَوانِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِكَ وَ لا تُهِنّى بِكَرامَةِ اَحَدٍ مِنْ
كه مرا گرامى دارى بخوار كردن هر يك از خلق خود كه خواهى ولى خوارم نكنى به گرامى داشتن هيچيك از
اَوْلِياَّئِكَ اَللّهُمَّ اجْعَلْ لى مَعَ الرَّسُولِ سَبيلاً حَسْبِىَ اللّهُ ما شاَّءَ اللّهُ
دوستانت خدايا قرار ده براى من با پيامبرت راهى خدا مرا بس است و آنچه خواهد شود
مؤ لف گويد: كه اين دعاء موسوم به دعاى حجّ است سيّد در اقبال از حضرت صادق (عليه السلام) روايت كرده خواندن آن را در شبهاى ماه رمضان بعد از مغرب و كفعمى در بلدالا مين گفته كه مستحب است خواندن آن در هر روز از ماه رمضان و در شب اوّل نيز و شيخ مفيد در مقنعه براى خصوص شب اوّل نقل كرده بعد از نماز مغرب .
و بدانكه بهترين اعمال در شبها و روزهاى ماه مبارك رمضان خواندن قرآن است و بسيار بايد خواند چه آنكه قرآن در اين ماه نازل شده است و وارد شده كه هر چيزى را بهاريست و بهار قرآن ماه رمضان است و در ماه هاى ديگر هر ماهى يك ختم سنت است و اقلّش شش روز است و در ماه رمضان در هر سه روز يك ختم سنّت است و اگر روزى يك ختم تواند بكند خوب است .
علامه مجلسى (رَحَمهُ اللّهُ ) فرموده كه در حديث است كه بعضى از ائمّه (عَليهمُ السلام) در اين ماه چهل ختم قرآن و زياده مى كردند و اگر ثواب هر ختم قرآنى را به روح مقدّس يكى از چهارده معصوم (عَليهمُ السلام) هديّه كند ثوابش مضاعف گردد و از روايتى ظاهر مى شود كه اجر چنين كسى آن است كه با ايشان باشد در روز قيامت و دراين ماه دعا و صلوات و استغفار بسيار بايد نمود و لااِلهَ اِلا اللّهُ بسيار بايد گفت و روايت شده كه جناب امام زين العابدين (عليه السلام) چون ماه رمضان داخل مى شد تكلّم نمى كرد مگر به دعاء و تسبيح و استغفار و تكبير و بايد اهتمام بسيار نمود به عبادت و نافله هاى شب و روز .
آداب افطار و ساير اعمال در شبهاى ماه رمضان
قسم دوّم : اعمالى است كه در شب هاى ماه رمضان بايد بجا آورد و آن چند امر است :
اوّل افطار است و مستحب است كه بعد از نماز شام افطار كند مگر آنكه ضعف بر او غلبه كرده باشد يا جمعى منتظر او باشند.
دوّم آنكه افطار كند با چيز پاكيزه از حرام و شُبهات و بهتر آن است كه به خرماى حلال افطار كند تا ثواب نمازش چهارصد برابر گردد و به خرما و آب و به رطب و به لبن و به حلوا و به نبات و به آب گرم به هر كدام كه افطار كند نيز خوب است.
سوّم آنكه در وقت افطار دعاهاى وارده آن را بخواند از جمله آنكه بگويد:
اَللّهُمَّ لَكَ صُمْتُ وَعَلى رِزْقِكَ اَفْطَرْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ
خدايا براى تو روزه گرفتم و با روزى تو افطار كنم و بر تو توكل كنم
تا خدا عطا كند به او ثواب هر كسى را كه در اين روز روزه داشته و اگر دعاى اَللّهُمَّ رَبَّ النّورِ الْعَظيمِ را كه سيّد و كفعمى روايت كرده اند بخواند فضيلت بسيار يابد و روايت شده كه حضرت اميرالمؤ منين (عليه السلام) هرگاه مى خواست افطار كند مى گفت :
بِسْمِ اللّهِ اَللّهُمَّ لَكَ صُمْنا وَعَلى رِزْقِكَ
خدايا براى تو روزه گرفتيم و با روزى تو
اَفْطَرْنا فَتَقَبَّلْ مِنّا اِنَّكَ اَنْتَ السَّميعُ الْعَليمُ
افطار كنيم پس از ما بپذير كه براستى تو شنوا و دانايى
چهارمدر لقمه اوّل بگويد بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرّحَيمِ يا واسِعَ الْمَغْفِرَةِ اِغْفِرْ لى تا خدا او را بيامرزد و در خبر است كه در آخر هر روز از روزهاى ماه رمضان خدا هزار هزار كس را از آتش جهنّم آزاد مى كند پس از حق تعالى بخواه كه تو را يكى از آنها قرار دهد .
پنجم در وقت افطار سوره قدر بخواند .
ششم در وقت افطار تصدّق كند و افطار دهد روزه داران را اگر چه به چند دانه خرما يا شربتى آب باشد و از حضرت رسول (صَلَّى اللَّهِ عَلِيهِ وَ آله) مرويست كه كسى كه افطار دهد روزه دارى را از براى او خواهد بود مثل اجرِ آن روزه دار بدون آنكه از اجر او چيزى كم شود و هم از براى او خواهد بود مثل آن عمل نيكويى كه بجا آورد آن افطار كننده به قوه آن طعام و آية الله علامه حلّى در رساله سَعدِيَّه از حضرت صادق (عليه السلام) نقل كرده كه فرمود هر مؤمنى كه اطعام كند مؤمنى را لقمه اى در ماه رمضان بنويسد حق تعالى براى او اجر كسى كه سى بنده مؤمن آزاد كرده باشد و از براى او باشد نزد حق تعالى يك دعاى مستجاب .
هفتم در هر شب خواندن هزار مرتبه اِنّا اَنزَلْناهُ وارد است
هشتم در هر شب صد مرتبه حمَّ دُخان را بخواند اگر ميسّر شود
نهم سيّد روايت كرده كه هر كه اين دعا را بخواند در هر شب ماه رمضان آمرزيده شود گناهان چهل سال او :
اَللّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ الَّذى اَنْزَلْتَ فيهِ الْقُرْآنَ وَافْتَرَضْتَ على
خدايا اى پروردگار ماه رمضان كه در آن قرآن را فرستادى و بر
عِبادِكَ فيهِ الصِّيامَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَارْزُقْنى حَجَّ بَيْتِكَ
بندگان روزه را در اين ماه واجب كردى درود فرست بر محمد و آل محمد و روزيم گردان حج خانه
الْحَرامِ فى عامى هذا وَ فى كُلِّ عامٍ وَاغْفِرْ لى تِلْكَ الذُّنُوبَ الْعِظامَ
محترم خود كعبه را در اين سال و در هر سال و بيامرز برايم اين گناهان بزرگ را
فَاِنَّهُ لا يَغْفِرُها غَيْرُكَ يا رَحْمنُ يا عَلاّمُ
كه براستى نيامرزد آنها را جز تو اى بخشاينده و اى بسيار دانا
دهم در هر شب بخواند بعد از مغربدعاى حجّ را كه در قسم اوّل گذشت
|