متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
28
و از خطبههاى آن حضرت است
همانا دنيا پشت كرده و بدرود گويان است ، و آخرت روى آورده و از
[ 29 ]
فراز جاى 1 نگران است . بدانيد كه امروز رياضت است و فردا مسابقت ، و خطّ پايان ، دروازه بهشت برين است ، و آن كه بدان نرسد در دوزخ جايگزين . آيا كسى نيست كه از گناه توبه كند پيش از آنكه مرگش سر رسد ؟ آيا كسى نيست كه كارى كند ، پيش از آنكه روز بدبختىاش در رسد ؟ بدانيد كه شما در روزهايى به سر مىبريد . كه فرصت ساختن برگ است ، و از پس اين روزها مرگ است . آن كه اجل نارسيده ، ساز خويش برگيرد ، د آن بيند و از مرگ آسيب نپذيرد ، و آن كه تا دم مرگ كوتاهى كند ، حاصل رش خسران است و مرگ او موجب زيان .
كار از روى دل چنان كنيد ، كه گويى از بيم جان كنيد . من چون بهشت جايى را نديدهام ، خواهان آن آسوده و از پاى نشسته 2 ، و نه چون دوزخ ،
ترسنده از آن خفته و از بيم رسته 3 . بدانيد ، آن كه حق او را سود ندهد ، باطل زيانش رساندو آن كه به راه نيفتد ، گمراهى به هلاكتش كشاند . شما را فرمودهاند كه بار بربنديد و توشه برگيريد . من بر شما از دو چيز بيشتر مىترسم :
دنبال هواى نفس رفتن ، و آرزوى دراز در سر پختن . پس تا در اين جهانيد ،
از آن چندان توشه برداريد كه فردا خود را بدان نگاهداشتن توانيد .
[ مىگويم ، اگر سخنى بود كه مردم را به زهد كشاند ، و به كار آخرت ناچار گرداند ، اين سخن است و درباره آن بس كه ، دل را از آرزوها چنان برد كه روشن شود و پند گيرد ، و بيش پى كار دنيا نگيرد ، و شگفتتر ، سخن اوست كه فرمايد :
« امروز مضمار 4 است و فردا مسابقت ، سبقه بهشت است ، و دوزخ غايت . » كه در اين سخن گذشته از فخامت لفظ و عظمت معنى و تمثيل راست و تشبيه حقيقى و بىكم و كاست ، سرّى عجيب و معنيى لطيف نهفته است كه امام فرمايد : « و السّبقه الجنة و الغاية النّار » كه چون معنى « سبقه » و « غايت » مخالف يكديگر است ، به دو لفظ از آن تعبير كرد و نفرمود : « السّبقة النّار » ،
كه « سبقه » به معنى « پيشى گرفتن » در كارى است محبوب و غرضى مطلوب ، و آن بهشت است نه دوزخ « نعوذ باللّه منها » و روا نبود كه گويد : «
[ 30 ]
و السّبقة النّار » بدين جهت گفت : « ألغاية النّار » چه گاه بود كه كسى به جايى رسد و بماند ، و ماندن در آن را خوش نداند ، و ديگرى را همانجا خوش آيد . كه در اين صورت آن چنان جاى به « مصير » يا « مآل » تعبير شود ، چنانكه پروردگار فرموده است : « قُلْ تَمتَّعُوا فَاِنَّ مَصِيرَكُمْ الىَ النَّارِ 5 . و روا نيست كه در اينجا به جاى « مصير » « سبقة » آيد . در اين معنى بينديش كه باطنى عجيب و ژرفايى عميق و لطيف دارد ، و بيشتر سخنان امام چنين است . و در بعض نسخهها آمده : و در روايت ديگرى است كه « و السّبقة الجنّة » و « سبقة » مالى يا چيزى بود و بدان كس دهند كه در مسابقه پيش افتد ، و هر دو معنى بهم نزديك است ، چه پاداش را برابر كار نيك دهند نه كار بد ]