متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
16 خطبهاى از آن حضرت ( ع )
هنگامى كه در مدينه با او بيعت كردند .
آنچه مىگويم بر عهده من است و من خود ضامن آن هستم .
آن كس كه حوادث عبرتآموز روزگار را به چشم ببيند و از آن پند پذيرد ، پرهيزگاريش او را از آلودهشدن به كارهاى شبههناك باز مىدارد . بدانيد كه بار ديگر همانند روزگارى كه خداوند ، پيامبرتان را مبعوث داشت ، در معرض آزمايش واقع شدهايد .
سوگند به كسى كه محمد را به حق فرستاده است ، در غربال آزمايش ، به هم درآميخته و غربال مىشويد تا صالح از فاسد جدا گردد . يا همانند دانههايى كه در ديگ مىريزند ، تا چون به جوش آيد ، زير و زبر شوند . پس ، پستترين شما بالاترين شما شود و بالاترينتان ،
پستترينتان . واپس ماندگانتان پيش افتند و پيشى گرفتگانتان واپس رانده شوند . به خدا سوگند ، كه هيچ سخنى را پنهان نداشتهام و دروغ نگفتهام كه من از چنين مقامى و چنين روزى آگاه شده بودم . بدانيد كه خطاكاريها همانند توسنان چموش و سركشاند كه خطاكاران را بر آنها سوار كردهاند . آن اسبان لجام گسيخته به ناگاه مىتازند و سواران خود را به آتش دوزخ سرنگون مىكنند . و بدانيد ، كه پرهيزگاريها همانند اسبان رام و نجيباند كه پرهيزگاران را بر آنها سوار كرده و افسارها به دست سواران دادهاند و آن اسبان ،
[ 63 ]
سواران خود را به بهشت داخل مىكنند . حقى است و باطلى . گروهى هواداران حقاند و گروهى پيروان باطل . اگر پيروان باطل سرورى يابند چه شگفت ؟ كه از روزگاران ديرين شيوه چنين بوده است و اگر شمار هواداران حق اندك است ، بسا ،
روزگارى رسد كه افزون گردد ، ولى ، كم اتفاق اوفتد كه آنچه پشت كرده ، بار ديگر روى بنمايد .
من مىگويم : قسمت آخر اين سخن به پايهاى از زيبايى رسيده كه هيچ كلامى بدان پايه نتواند رسيد . آنكه در آن بنگرد تا محاسن آن بشناسد ، بيش از آنكه بر فراست خود ببالد شگفت زده خواهد شد . با توصيفى كه از آن كرديم ، در آن فصاحتى است ، افزون كه نه هيچ زبانى را ياراى بيان آن است و نه هيچ انسانى را توان گام نهادن در آن عرصه . اين ادعاى مرا درنيابد و نشناسد ، مگر كسى كه در اين صناعت حظّى وافرش باشد و در اين مضمار خود ، تاخت و تازى كرده باشد . و جز خردمندان آن را درنيابند .
و هم از اين خطبه همواره دل مشغول دارد آنكه بهشت و دوزخ را در برابر خود بيند . مردمى هستند كوشنده و سخت كوشنده ، اينان رهايى يافتند . مردمى هستند طالب حق ، ولى آهسته كارند . اينان را نيز اميد رهايى هست و مردمى هستند ، كه در كارها قصور مىورزند و تقصير مىكنند ، اينان در آتش دوزخ سرنگون گردند . اگر به دست راست روى نهى به گمراهى افتادهاى و اگر به دست چپگرايى ، باز هم ، به گمراهى افتادهاى .
پس راه ميانه را در پيش گير كه رهايى در همان است .
قرآن كتاب باقى مانده و نشانههاى نبوت بر آن قرار گرفته و مسير حركت سنت است و سرانجام نيكو بدان بازگردد . هركس كه ادعا كند ، هلاك شود و هر كه دروغ بندد به مقصود نرسد و هركه با حق ستيزد ، خود تباه شود . نادان را در نادانى همين بس ، كه مقدار خويش نمىشناسد . ستونى كه بر بنيان تقوا و استوار گردد هرگز فرو نريزد و كشتهاى كه به آب تقوا سيراب گردد ، تشنه نماند . در خانههاى خود آرام گيريد و با يكديگر طريق آشتى سپاريد . از گناهان خود توبه كنيد . هيچ ستايندهاى جز پروردگارش را نستايد و هيچ ملامت كنندهاى نبايد جز خود را ملامت نمايد .