متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
و هم از اين خطبه
خدايش مهلت داد تا با جماعت غفلت زدگان در پى هواى خويش باشد و با گناهكاران شب را به روز رساند ، بىآنكه به قصد هدفى در راهى گام زند يا امامى او را به مقصد و مقصودى كشاند .
و هم از اين خطبه
تا كيفر نافرمانيهايشان را برايشان آشكار كرد و از پرده غفلتها بيرونشان آورد ، در اين هنگام ، روى به چيزى نهادند كه به آن پشت كرده بودند يعنى آخرت و به چيزى كه به آنان پشت كرده بود ، روى نمودند . پس ، از آنچه در طلبش بودند ، سودى نبردند و از آنچه نياز خود بدان برآورده بودند ، فايدتى حاصل نكردند . من شما و خود را از چنين حالتى بر حذر مىدارم . هر كس بايد از عمل خود سود برد . اهل بصيرت كسى است كه بشنود و بينديشد و بنگرد و ببيند و از حوادث عبرت گيرد ،
سپس به راهى روشن قدم نهد . از فرو غلطيدن در پرتگاهها و گم شدن در كوره راهها دورى گزيند . و با اعمالى چون به بيراهه رفتن و در سخن حق تحريف نمودن و از گفتن حقيقت ترسيدن ، گمراهان را بر زيان خويش يارى نكند .
[ 349 ]
اى آنكه سخن مرا مىشنوى ، از مستيت به هوش آى و از خواب گران غفلت بيدار شو و از شتابكاريت بكاه و نيك بينديش در آنچه از زبان پيامبر ( صلى اللّه عليه و آله ) به تو رسيده است . سخنانى كه از آنها گزيرى و گريزى نيست . از كسى كه با سخن پيامبر مخالفت مىورزد و به سخن ديگرى گرايش مىيابد ، دورى گزين و او را با هر چه خود را بدان خشنود مىسازد به حال خود واگذار .
نازش و تفاخر را رها كن و كبر و نخوت را فرو نه و به ياد گورت باش كه آنجا گذرگاه تو خواهد بود . هر چه كردهاى ، همانگونه كيفر بينى و هر چه كشتهاى همان مىدروى و هر چه امروز پيشاپيش فرستادهاى ، فردا فراروى تو نهند . جاى پاى استوار كن و براى آن روز توشهاى بيندوز . بترس ، بترس ، اى آنكه سخن مرا مىشنوى و بكوش ، بكوش اى انسان غافل . [ كسى تو را چون خداى آگاه خبر ندهد . ] يكى از احكام خداوند در قرآن حكيم ، كه انجام دادن آن سبب ثواب و تركش موجب عقاب است و خشنودى و خشم خدا را در پى دارد ، اين است كه بنده را سود نكند كه خود را در عبادت به رنج افكند و در اعمالش خلوص نيت به خرج دهد ،
آنگاه كه از دنيا بيرون رود خدايش را ملاقات كند ، در حالى كه ، يكى از اين گناهان به گردن او باشد و از آن توبه نكرده باشد و آنها چنيناند :
در عبادتى كه خداوند براى او مقرر كرده كسى را شريك خدا قرار دهد ، يا خشم خود را فرو نشاند به كشتن ديگرى يا كار زشتى را كه ديگرى مرتكب شده بر زبان راند ، يا حاجت خود را با گذاشتن بدعتى در دين برآورده سازد يا با مردم دورويى كند يا دو زبانى . در اينها تعقل كن زيرا هر مثل نشاندهنده همانند خود است .
چهارپايان ، همه همّشان شكمشان است و درندگان ، همه همّشان تجاوز و حمله به ديگران است و زنان همه همّشان آرايش اين جهان و فساد كردن در آن است . و مؤمنان مردمى فروتن هستند و مؤمنان مردمى مهربان هستند و مؤمنان از خداى ترسان هستند .