متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
[ 300 ]
134 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است .
يَا اِبْنَ اَللَّعِينِ اَلْأَبْتَرِ وَ اَلشَّجَرَةِ اَلَّتِي لاَ أَصْلَ لَهَا وَ لاَ فَرْعَ أَنْتَ تَكْفِينِي فَوَ اللَّهِ مَا أَعَزَّ اَللَّهُ مَنْ أَنْتَ نَاصِرُهُ وَ لاَ قَامَ مَنْ أَنْتَ مُنْهِضُهُ اُخْرُجْ عَنَّا أَبْعَدَ اَللَّهُ نَوَاكَ ثُمَّ اُبْلُغْ جَهْدَكَ فَلاَ أَبْقَى اَللَّهُ عَلَيْكَ إِنْ أَبْقَيْتَ أبتر : هر چيزى كه اثر خوبى از آن به جا نمانده باشد .
نوى : مقصدى كه مسافر از دور يا نزديك ، در نظر مىگيرد و نوى از نأى كه به معناى دورى است نيز مىآيد . هنگامى كه ميان آن بزرگوار و عثمان مشاجرهاى در گرفته بود ، مغيرة بن اخنس [ 1 ] به عثمان گفت ، من براى دفاع از تو ، او را بس خواهم بود ، امام ( ع ) به مغيرة فرمود :
« اى فرزند ملعون بلا عقب و اى زاده همان درختى كه نه ريشهاى دارد و نه شاخهاى ، تو مرا بس خواهى بود ؟ به خدا سوگند خداوند كسى را كه تو ياورش باشى عزيز نمىگرداند ، و كسى كه تو دستگيرش باشى از جاى بر
[ 1 ] دشمنى مغيره با امام ( ع ) بدين سبب بود كه برادرش ابو الحكم بن اخنس در جنگ احد به دست آن حضرت كشته شده بود . ( مترجم )
[ 301 ]
نخواهد خاست ، خداوند خوبى را از تو دور فرمايد ، از نزد ما بيرون شو ، هر كارى كه مىتوانى بكن ، خداوند رحمتش را از تو دريغ بدارد اگر در انجام دادن آنچه از دستت بر مىآيد دريغ كنى . » اين منازعه ميان امام ( ع ) و عثمان در زمانى واقع شد ، كه آتش فتنه بر ضدّ عثمان بالا گرفته بود ، و مردم از امام ( ع ) درخواست مىكردند ، كه به نمايندگى آنها با عثمان گفتگو كند .
امام ( ع ) مغيره را به نداشتن ريشه و تبار نكوهش كرده و همچنين او را مورد لعنت قرار داده ، و براى خاندانش واژه شجره را استعاره فرموده و بدين وسيله او را زاده درختى بىشاخ و بن و فاقد حسب و نسب خوانده ، و پستى و زبونى او را يادآور شده است ، سپس درباره ادّعايش كه از جانب عثمان او را بس است ، به گونه انكار و تحقير ، وى را مورد پرسش قرار مىدهد و سوگند مىخورد كسى را كه او يار و ياورش باشد ، خداوند عزيز نمىگرداند ، بلكه خداوند نصرت را نصيب كسى مىكند كه دوستان و خاصّان او يار و ياورش باشند ، و بىشكّ كسى را كه خدا دستگيرى و يارى نكند از جاى بر نخواهد خاست چنان كه خداوند متعال فرموده است : « إنْ يَنْصُرْكُمُ اللّهُ فَلا غَالِبَ لَكُمْ وَ إنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الّذِيْ يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ [ 2 ] » سپس امام ( ع ) به او نفرين مىكند و از خدا مىخواهد كه او را به آرزوى خود نرساند .
فرموده است : ابلغ جهدك .
يعنى : كوشش خود را در اذيّت و آزار به كار ببر ، فلا أبقى اللّه عليك إن أبقيت يعنى : خداوند تو را حافظ و نگهدار نباشد ، و مورد ترحّم قرار ندهد اگر در اين مورد رعايت و كوتاهى كنى ، گفته مىشود : أبقيت على فلان يعنى : او را مورد رعايت و ترحّم قرار دادى .
[ 2 ] سوره آل عمران ( 3 ) آيه ( 160 ) يعنى : اگر خداوند شما را يارى كند ، هيچ كس بر شما پيروز نخواهد شد . و اگر شما را واگذارد كيست كه بتواند از آن پس شما را يارى كند .