متن
ترجمه آیتی
ترجمه شهیدی
ترجمه معادیخواه
تفسیر منهاج البرائه خویی
تفسیر ابن ابی الحدید
تفسیر ابن میثم
[ 194 ]
114 از سخنان آن حضرت عليه السّلام است :
فَلاَ أَمْوَالَ بَذَلْتُمُوهَا لِلَّذِي رَزَقَهَا وَ لاَ أَنْفُسَ خَاطَرْتُمْ بِهَا لِلَّذِي خَلَقَهَا تَكْرُمُونَ بِاللَّهِ عَلَى عِبَادِهِ وَ لاَ تُكْرِمُونَ اَللَّهَ فِي عِبَادِهِ فَاعْتَبِرُوا بِنُزُولِكُمْ مَنَازِلَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ وَ اِنْقِطَاعِكُمْ عَنْ أَوْصَلِ إِخْوَانِكُمْ « نه مالى در راه كسى كه آن را روزى شما كرده انفاق مىكنيد ، و نه جان را در راه كسى كه آن را آفريده به خطر مىاندازيد ، به سبب دين خدا در ميان بندگانش بزرگوارى يافتيد ، ليكن خدا را در ميان بندگانش گرامى نمىداريد ، از اين كه در ميان خانههاى گذشتگان خود جا گرفتهايد عبرت گيريد ، و از اين كه از نزديكترين برادران خود جدا شدهايد پند آموزيد . » اين بخش از خطبه مبتنى است بر نكوهش شنوندگان ، از اين كه در انفاق مال و جان بخل مىورزند ، گفتار آن حضرت كه فرموده است : للّذى رزقها و خلقها استدراجى نيكوست ، زيرا بخيل به دو دليل بذل مال را زشت مىداند ،
يكى از بيم فقر است و ديگرى اين كه بخيلان غالبا خيال مىكنند كه جز خودشان كسى استحقاق مالى را كه در دست آنهاست ندارد ، و اين گونه خيالات
[ 1 ] استدراج از اجزا و اعوان صناعت خطابه است كه براى اقناع و تأثير سخن در شنونده به كار مىرود . منطق مظفّر ( مترجم )
[ 195 ]
را عذر خود در خوددارى از انفاق مال قرار مىدهند ، همچنين كسى كه نسبت به حفظ جان خود حريص است ، و آن را در راه خدا به خطر نمىاندازد بدين سبب است كه از مرگ بيمناك است ، و هيچ چيزى را در زندگى با جان برابر نمىشمارد ، و عوضى براى آن سراغ ندارد ، ليكن اگر بخيل گمان خود را به خدا نيكو كند و بداند كه آنچه انفاق مىكند در راه كسى است كه آن مال را روزى او ساخته ، عذر او بر طرف و بخل او زايل مىشود ، زيرا يقين مىكند كه خداوند عوض بهتر و بيشتر به او خواهد داد ، و خدا به مال وى سزاوارتر از خود اوست ،
زيرا برده و مملوك با داراييش همه به آقايش تعلّق دارد ، همچنين كسى كه بر حفظ جان خود حريص است و از اين كه در راه خدا آن را به خطر اندازد بخل مىورزد ، هنگامى كه بداند كسى كه از وى مىخواهد جانش را در راهش نثار كند سزاوارتر از او به جان اوست ، و قادر است او را به آنچه بهتر از اين زندگى ناپايدار دنياست برساند ، مانع روحى او بر طرف مىشود ، و با از ميان رفتن آنچه عذر خود مىپندارند و زايل شدن انگيزه آنها در بخل ورزى نسبت به مال و جان ، بذل اينها در راه خدا براى او آسان مىشود .
فرموده است : تكرمون باللّه على عباده .
يعنى : چون خود را اهل طاعت و بندگى خدا مىشماريد ، مىباليد و بر ديگران فخر و اظهار برترى مىكنيد ، در حالى كه با انجام اوامر او حرمتش را پاس نمىداريد ، و با گراميداشت بندگانش سفارش فرستادگان او را اجابت نمىكنيد ،
و با بذل اندكى از آنچه خداوند روزى شما گردانيده ، بينوايان و تهيدستان را مورد توجّه خود قرار نمىدهيد . سپس به آنان تذكّر مىدهد ، از اين كه در جاى گذشتگان منزل كردهاند عبرت گيرند ، و از اين كه از نزديكترين برادران خود جدا شدهاند پند بياموزند ، و اين تذكّر براى اين است كه بيدار شوند و توجّه كنند كه آنان نيز به گذشتگان خواهند پيوست و از بازماندگان خواهند بريد ، جمله . . . أوصل
[ 196 ]
إخوانكم ، به صورت أصل إخوانكم نيز روايت شده است يعنى نزديكترين برادران خاندانتان ، بديهى است فايدهاى كه از اين عبرت حاصل مىشود ، يادآورى مرگ و عمل براى زندگى پس از آن است .