لغت نامه دهخدا | گاماساب

(سیمره - کرخه ) سرچشمه عمده این رود از کوه الوند است و از دشت اسدآباد و نهاوند در مقابل کنگاور جاری شده دهلاقانی کوه را بریده تشکیل تنگه های باریک و متعدد در آن داده بعد از آن که رود دیناور ضمیمه آن می شود از پای بیستون می گذرد و قبل از بیستون به جنوب منحرف شده از دره های کوچکی عبور میکند و سپس سیاه آب یا قره سو که از مشرق کرمانشاه می گذرد و پل تنگی دارد که در جاده همدان به کرمانشاه واقع شده به آن ملحق می شود و پس از آن از تنگه های کله عبور میکند و این تنگه ها از حیث مناظر طبیعی زیباترین تنگه های ایران بشمار میرود یعنی تا سیروان (شیروان ) که رود گاماساب از مشرق به مغرب منحرف شده و باید کوه های مختلف را قطع کند تشکیل آبشارها و مناظر طبیعی متعددی میدهد که شاید در سایر نقاط ایران نظیر آنها کمتر دیده میگردد. در میان شعبات متعددی که به آن ملحق میشود مهم ترین آنها از اینقرار است : رود ماهیدشت (توئه رود)،بالاوارو، هُلیلان کرند و عده زیادی رودهای دیگر که همه بطور آبشار از کوه ها فرود می آید. از سیروان به بعد گاماساب داخل لرستان شده بنام سیمره نامیده میشودو از دره عمیق و عریضی می گذرد که در جنوب غربی آن کبیرکوه و در شمال شرقی آن مله کوه واقع شده که مجرای رود به آن نزدیکتر است . و در مله کوه رودبار از ساحل یسار ضمیمه سیمره شده و از آن ببعد تا کشگان رود شعبه دیگر ندارد. کشگان رود که سرچشمه آن در ناحیه ییلاقی ایل سگوند موسوم به کوه زردآلو است پس از دریافت شعبه الشتر و آفتاب و مادیان رود و غزال رود کوه هایی را بریده دره هایی مانند سیمره تشکیل داده در پل گامیشان به سیمره ملحق میگردد پس از آن تا پل تنگ ازمیان تخته سنگهایی که از کوه ها ریخته است عبور نموده از ساحل یسار آب خانی و بعضی شعبات دیگر به آن میریزد، در پل تنگ آبشار مهمی به ارتفاع 40 و عرض 3 متر دیده می شود که عمق آب رود در موقع خشکی قریب 15 متر ولی در موقع ذوب برف سرچشمه های سیمره تمام دره پل تنگرا آب گرفته و منظره طبیعی عجیبی تشکیل میدهد پس از پل تنگ داخل تنگه عمیقی شده در مقابل قلعه قاسم وارد جلگه خوزستان می شود و قبل از قلعه قاسم آب زال و تلارود به آن میریزد. از نقطه معروف به پای پل ببعد رود سیمره موسوم به کرخه شده از زمینهایی که بواسطه رسوبات خود آن تشکیل یافته می گذرد. و به باطلاقهای شط گامش (جاموس ) ختم میشود ولی سابقاً از نهر هاشمی و جنوب شط جاموس و حویزه گذشته مستقیماً وارد باطلاقهای دجله میگردد. این رود در تاریخ قدیم به اسم اوکنی معروف بود و گاماساب (گاوماسا رود) نیز بمعنی گاومیش آب یعنی رود بزرگ میباشد. این رود دارای 550 سنگ آب است . (جغرافیایی طبیعی کیهان ج 1 صص 74 - 76).