حرف سی ویکم است از حروف هجای فارسی و بیست وهفتم از حروف هجای عربی . نام آن «ها» و نشانه آن در تحریر «ه' ، ه » است و به حساب جمل آن را به پنج دارند. و آن از حروف حلقی و ناریه و مرفوع و مصمته است و در علم نجوم و معما رمز و نشانه زهره و رمز سنه هجری و رمز برج سنبله است . «ه » بر دو قسم است : های مختفی ، و های غیرمختفی . و های غیرمختفی آن است که تلفظ شود، مانند: چاه ، راه ، رهی . های مختفی آن است که تلفظ نشود و برای بیان حرکت (فتحه و گاه کسره ) حرف ماقبل خود باشد، مانند: خانه . کاشانه .
ابدالها:
الف - های غیرمختفی گاهی برحسب لهجه های گوناگون به حرف دیگر بدل شود و گاه بدل از حرف دیگری آید و اینک مثال آنها و شواهدی برای برخی از آنها:
ابدالها:
- گاه تبدیل به همزه شود، چون :
هیچ = ایچ .
هپیون = ابیون .
هزاره = ازاره .
هست = است .
همباز = انباز.
هنگامه = انگامه:
چو گرسیوز ازچاه او بازگشت
منیژه ابا درد انباز گشت .
فردوسی (شاهنامه چ بروخیم ص 1091)