لغت نامه دهخدا | تاتارستان

سرزمینی که تاتارها در آن سکونت داشتند، ساتراپی (ایالت )19 و 20 در زمان داریوش :... اسامی ساترایی ها در کتیبه های داریوش منقوش است ، نقل می شود:.../19 و 20 ساکا(سکه ) شامل جلگه تاتارستان تا سرحد چین و از طرف مغرب تا ماوراء بحر خزر (جغرافیای سیاسی کیهان ص 14 و15). تاتارها بمرور بسیار شده اند و ولایتی وسیع پیداکرده اند و نام آن تاتارستان و حد شمالی آن کلموک مشهور به قالمان و روسیه و حد مشرقی آن تاتارچین و حد جنوبی آن ایران و کابل و حد مغربی آن دریای خزر و این ولایت پنج قسمت شده است : بخارا، ترکمانیه ، ترکستان ،بلخ ، خوارزم ، قرقز. (انجمن آرا) (آنندراج )... هنگامی که پادشاهی عظیم خلفا در حال ویرانی و نابود شدن بود نیرو و اقتداری جدید و تازه نفس در شمال شرقی کشور برخاست و پس از غلبه بر چند رقیب توانا قلمرو نفوذو حکمرانی خود را به شتاب بسوی جنوب و مشرق و مغرب در بیشتر سرزمینی که امروز بنام تاتارستان و افغانستان خوانده می شود بسط داد (دولت سامانی ) مرکز یا سرچشمه این نفوذ بخارا پایتخت ماوراءالنهر بود که شهرهای نامی آن مرو، دومین پایتخت خراسان و نیشابور و هرات و سمرقند بود. (احوال و اشعار رودکی ص 857). مولف قاموس الاعلام ترکی آرد: این نام را در سوابق ایام بقطعه پهناور واقع در شمال آسیا اطلاق می کردند که قطعه منچوری یعنی قسمت شمالی دو حکومت چین ، مغولستان ، ترکستان شرقی اصل ترکستان و اقطار معلومه سیبری را دربرداشت ، و در واقع نام مسکن وجولانگاه اقوام تورفی و بعبارة اخری آسیای شمالی بود اما امروز تعبیر فوق متروک گشته و اقطار مذکور را ترکستان ، مغولستان ، منچوری ، سیبری و غیره نامند.